Damga Vergisi Kanunu

Damga Vergisi Kanunu

Konu:

Madde 1- Bu Kanuna ekli (1) sayılı tablo da yazılı kağıtlar Damga Vergisi'ne tabidir.

Bu Kanundaki kağıtlar terimi , yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçer bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan (5228 Sayılı Kanunun 59/4-a maddesiyle değişen ibare, Yürürlük: 31.07.2004) belgeler ile elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgeleri ifade eder.

Yabancı memleketlerle Türkiye'deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kağıtlar , Türkiye'de resmi dairelere ibraz edildiği, üzerine devir veya ciro işlemleri yürütüldüğü veya herhangi bir surette hükümlerinden faydalanıldığı takdirde vergiye tabi tutulur.

Bir hukuki muamele dolayısıyla birden fazla kağıt düzenlenmesi

Bir hukuki muamele dolayısıyla birden fazla kağıt düzenlenmesi gerekli olan hallerde kağıtlardan her biri (kanundaki diğer şartların da varlığı kaydıyla) ayrı ayrı Damga Vergisine tabi olur.

Örneğin belli bir işle ilgili havale kararları ve aynı iş hakkındaki mukavele, kanundaki miktar ve nispetlerde ayrı ayrı damga vergisine tabi tutulur. Yahut, bir imalatçının, tüccara örneğin 5.000.000.000.- liralık mal satmak için verdiği teklifname, tüccarın teklifi kabul ettiğine dair gönderdiği mektup, satılan mal bedelinin ödenmesi için verilen bono, aynı satış işlemi ile ilgili olmasına rağmen, ayrı ayrı vergilendirilir. Gene bunun gibi, bir bankadan para almak için verilen taahhütname ile paranın alındığını gösteren makbuz, aynı muameleye ait olduğu halde ayrı ayrı vergilendirilir.

Birden çok hukuki işlemin aynı kağıtta toplanması

Aynı hukuki işlem dolayısıyla birden fazla kağıt düzenlenebildiği gibi, bazan aynı kağıtta birden fazla işlem de toplanabilir. Bu hallerde işlemler, birbirine bağlı ve bir asıldan doğmamış oldukları takdirde, aynı kağıtta toplanmış olmasına rağmen hepsi için ayrı ayrı vergi alınır. Bir asıldan doğma ve birbirine bağlı işlemlerin aynı kağıtta toplandığı durumlarda ise 488 sayılı Kanunun 6 ncı maddesine göre en yüksek vergi alınmasını gerektiren işlemin vergisi ile yetinilir.

Kağıda bağlanan hukuki işlemin eksiksiz olarak tekemmül etmesi

Damga Vergisi alacağının doğması için belli bir hukuki işlemle ilgili kağıdın eksiksiz olarak tekemmül etmiş olması gerekir. Örneğin ihale kararları (1) sayılı tablonun II/2 pozisyonu gereğince vergiye tabidir. Ancak, ihale kararları, amiri itaca onanmak suretiyle tekemmül eder. Bu onama herhangi bir şekilde yapılmadığında ihale işlemi ve dolayısıyla bununla ilgili kağıt tekemmül etmez, vergi alacağı da doğmamış olur.

Kağıdın tekemmülünden sonra muamelenin feshi

Kağıt eksiksiz olarak tekemmül ettikten sonra muamelenin feshedilmiş olması vergilemeyi etkilemez.

Örneğin, 2490 sayılı Kanun uyarınca yapılan satışlar ve genel olarak ihalelere satış bedelinin talipleri tarafından süresinde yatırılmaması veya geçici teminatın kati teminata çevrilmemesi halinde, sözleşme feshedilir. Hükümsüz sayılır. Ancak bununla ilgili satış veya ihale kararları eksiksiz olarak tekemmül etmiş olduğundan gerekli vergi ilgililerden alınır.

Bunun gibi haczedilmiş bir gayrimenkulün ihale ile satışında, üzerine ihale yapılan kimsenin ihale bedelini 20 gün içinde yatırması nedeniyle, fesih durumu doğduğunda, ikinci ihalede de alıcı gene aynı şahıs olsa bile, her iki satış ve muameleye ilişkin kağıtlar ayrı ayrı vergilendirilir.

Gene, akreditifin iptal edilmesi, alınmış olan verginin iadesini gerektirmez.

Akdin kanunen geçerli sayılmaması

Bazı akitlerin sıhhati, kanunen belli şekillere uyularak yapılmasına bağlı tutulmuştur. Bu şekle uyulmadığında, akit geçerli sayılmaz. Örneğin, Medeni Kanunun 771 inci maddesine göre, gayrimenkul rehnine ilişkin akit resmi şekilde yapılırsa geçerli olur. Borçlar Kanununun 484 üncü maddesinde de kefalet senedinin sıhhati, yazılı olarak yapılmasına ve kefilin sorumlu olacağı, belli bir meblağın gösterilmiş olması, şartlarına bağlanmıştır. Bunun gibi, poliçe ve emre muharrer senetlerin geçerliliği, Ticaret Kanununda gösterilmiş şartlar dahilinde düzenlenmiş olmaları ile mümkündür.

Bütün bu hallerde ve çoğaltılabilecek diğer örneklerde, kağıdın kanuni şekil şartlarına uyulmadan düzenlenmiş olması, damga vergisi mükellefiyetini etkilemez. Çünkü kağıt, kanuni şartlara uymadığı hallerde de gene bir hususu ispat veya belli etmeye yarayacak niteliği kazanmıştır. Örneğin Türk Ticaret Kanununun 688 inci maddesine göre, emre muharrer bir senet metninde ‘bono’ veya ‘emre muharrer senet’ kelimesinin yazılı olmaması emre muharrer senet olma niteliğini kaybettirir. Fakat bu hal kağıdın ad bir senet sayılmasını önlemez. Yani bu durumda da kağıt, bir hususu ispat ve belli etme niteliği taşımaya devam eder. Yalnız, mahiyet değiştireceği için emre muharrer senet olarak değil, fakat adi senet olarak vergilendirilme durumu tayin edilmek gerekir.

Mutlak butlan ile malul işlemler

Mutlak butlanla malul muameleler, başlangıçtan itibaren yok sayılırlar. Bu nedenle, bu tür işlemlerle ilgili kağıtlardan damga vergisi alınması söz konusu olmaz. Vergi alınmış olsa bile, vergilemenin dayanağı olmadığından sebepsiz iktisap hükümlerine göre, mükellefe iade edilmesi gerekir.

Damga vergisi kağıdın sıhhatini etkilemez

Damga vergisinin ödenmemesi veya eksik ödenmiş olması, kağıdın ve akit ve işlemin sıhhatini etkilemez. Akitlerde yazılı şekil, ispat aracı veya sıhhat şartıdır. Sıhhat şartı olarak aranmadığı hallerde akitler sözlü olarak da yapılabilir. Bu hallerde yazılı şekle başvurulup kağıt düzenlenmesi, ispat bakımından önem taşır. Kağıdın Damga Vergisinin ödenmemesi ise, delil ve ispat aracı olma nitelik ve gücünü ortadan kaldırmaz veya zayıflatmaz.

Yazılı şeklin akitlerde sıhhat şartı olarak arandığı hallerde de durum aynıdır. Akit, kanunen aranan şartlarına uyulmakla tamam olur. Damga vergisinin ödenmemiş olması, akdin geçerliliğine hiç bir etki yapmaz. Sadece damga vergisinin cezası ile birlikte alınmasını gerektirir.

Kağıdın varlığının belirlenmesi

Yapılan açıklamalarda belirtildiği gibi, Damga Vergisi, ticari ve medeni işlemlerle ilgili olarak düzenlenen kağıtlar dolayısıyla alınır. Kağıt düzenlenmemişse vergileme yapılmaz.

İlgili işlemin yazılı olarak yapılmasının sıhhat şartı olarak arandığı hallerde kağıdın düzenlenmiş olması, ilgili mevzuat açısından zorunludur. Bununla beraber, taraflar, hukuken yazılı şekilde düzenlenmesi gereken bir işlemi fiili planda buna uymaksızın gerçekleştirmiş olabilirler.

Yazılı şeklin, ispat aracı olduğu hallerde ise kağıt düzenlenip düzenlememek tamamen ilgililerin arzusuna bağlıdır. Örneğin, bir kira sözleşmesini, yazılı olarak yapabilecekleri gibi, sözlü olarak da yapabilirler. Veya, bir ödeme yahut tahsilatta normal olarak düzenlenmesi gereken makbuzu, ihtiyaç duymuyorlarsa düzenlemeyebilirler.

Vergileme açısından bir başka husus kağıt düzenlemenin, olayın özelliği ve ticari teamüllere göre zorunlu veya gerekli olduğu hallerdir. Örneğin bir akreditif işleminde, akreditif mektup veya telgrafın olmadığı söylenemez. Veya bir kredi, belli bir teminata bağlanmadan normal olarak verilemez. Bunun yanında kağıdın mevcudiyeti bir şekilde sabit olduğu halde, mükellefçe ibraz edilmemesi, fiilen görülüp tespit edilememesi durumu ile karşılaşılır.

Bütün bu hallere bağlı olarak, vergileme yapabilmek için idarenin kağıdın ‘mevcudiyetini’ mutlaka tespit etmek zorunluluğunda olup olmadığı sorunu ortaya çıkar.

Aslında kağıt, Damga Vergisinde vergilemenin dayanağıdır. Dolayısıyla, kağıt tespit edilmeden vergileme normal olarak söz konusu olmaz.

Vergi Usul Kanunu’nun 3 üncü maddesindeki ispat sisteminde, iktisadi, ticari ve teknik icaplara uymayan veya olayın özelliğine göre mutad veya normal olmayan bir durumun iddia edilmesi halinde, ispat külfeti bunu iddia eden tarafa yüklenmiştir. Buna göre, olayın özellikleri ticari, iktisadi ve teknik icaplar, kağıdın düzenlenmiş olmasını gerektirdiği hallerde, kağıdın varlığı fiilen tespit edilmese bile, aksi mükellefçe özel şekilde ispat edilmedikçe vergileme yapılması söz konusu olmayacaktır. Örneğin kat karşılığı arsa üzerine inşaat yapılan hallerde, olayın yazılı bir sözleşmeye bağlanmamış olduğu iddiası ticari, teknik ve iktisadi icaplara, olayın özelliklerine uymaz. Dolayısıyla böyle bir durumda, yazılı sözleşme yapılmadığı özel şekilde ispat edilmedikçe vergilemeye gidilebilir.

- Yazılı şeklin sıhhat şartı olarak arandığı hallerde de kağıdın düzenlenmediği iddiasının, yine mükellefçe ispat edilmesi gerekir. Ancak bu konunun pratik planda fazla önemi olmamak gerekir. Yazılı şeklin sıhhat şartı olarak arandığı akitlerin, fiilen buna uyulmaksızın yürütülmesi uygulamasına belki çok seyrek olarak rastlanabilir.

Nüshaların belirlenmesi

Damga Vergisi Kanunu’nun 5 inci maddesinde hükme bağlanmış olduğu üzere, birden fazla olarak düzenlenen kağıtların her nüshası ayrı ayrı vergilenir. Nüshalardan biri tespit edildiğinde, (vergisi ödenmiş olsun olmasın) düzenlendiği sabit olan diğer nüshaları ibraz ve vergisinin ödendiğini tevsik külfeti mükellefe düşer. Aksi halde, nüshanın ayrıca tespitine gerek kalmadan vergileme yapılır.

Nüshaların durumu bu açıdan, birden fazla imzalı kağıtlarda özellik gösterir. Örneğin, bir mukavelename normal olarak en azından iki nüsha düzenlenir. Damga Vergisi Kanunu’nun 24 üncü maddesine göre kağıdı imza edenler, kağıdın vergisinden müştereken ve müteselsilen sorumludurlar. Buna göre, yazılı bir sözleşmenin taraflarından birindeki nüshanın vergisiz olduğu görüldüğünde her iki nüshasının vergisi de nezdinde tespit yapılan kemsi adına salınabilir. Vergi idaresi tespit edebildiğinde diğe taraf adına da, keza iki nüsha itibariyle vergiyi salabilir. Çünkü her iki taraf da vergiden müşterek ve müteselsilen sorumludurlar. Ancak, diğer tarafın tespit edilememesi ve o taraftaki nüshanın vergilendirildiğinin tevsik edilememesi halinde kendisindeki nüshanın vergisiz olduğunu tespit eden taraf, diğer nüshanın vergilendirildiğinin idarece tespit edilmiş olduğu veya bununla ilgili verginin diğer taraf adına salınması gerekçesi ile vergilemeden kurtulamaz.

Nüshaların durumunun tayininde bir hususu ispat ve belli etmede kullanılabilecek durumda olup olmadığı da ayrıca değerlendirilmek gerekir.

Kağıdın bir bir konuyu ispat ve belli etmesi


Vergiye tabi kağıtlar bir hususu ispat ve belli etmeye yaramalı, bu maksatla ibraz edilebilecek bir nitelik taşımalıdır. Bu Damga Vergisi mükellefiyetinde temel unsurdur. Bir şeyin ispat ve belli edilmesi söz konusu değilse kağıt, Damga Vergisi kapsamına girmez.

İspat ve belli etme, ayrı kişi ve kuruluşlar arasındaki ilişkilerle söz konusu olur. Örneğin, yazılı kira kontratı, mal sahibi ile kiracı arasındaki ilişkileri düzenler. Karşılıklı hakların birbirlerine karşı ve gerektiğinde mahkemede, ispat ve belli edilmesini sağlar. Tüccarın kredi almak için bankaya vereceği bilanço, bir hususu ‘belli’ eder. Makbuz, paranın ödendiğinin ispat aracıdır. Konşimento, nakliyeciye karşı malın sahibi olunduğunu ispat eder. Bütün bu kağıtlar bir hususu ispat ve belli edecek nitelikte oldukları için Damga Vergisinin konusuna girerler.

İbraz

Kanunda, vergiye tabi kağıtların, bir hususu ispat ve belli etmek için ibraz edilebilecek olması ifadesini kullanmıştır. Vergileme için, kağıdın ibraz edilmesini beklemeye ihtiyaç yoktur. Gerektiğinde, ibraz edilebilecek olması yeterlidir.

İbraz, kağıdın bir hususu ispat ve belli etmesi temel ilkesinin ayrılmaz ve doğal sonucudur. Kağıtla bir hususun ispat ve belli edilmesi, zaten ancak, gerektiğinde ibraz edilmek, ibraz edilecek olmakla sağlanır. Belki ibraz kelimesi vergi konusuna girecek kağıdın, bir hususu ispat ve belli etme niteliğini bir başka yönden de teyit etmesi ihtiyacı ile kullanılmıştır. Bunun dışında, konunun tayini bakımından ibraza göre bir değerlendirme yapılması söz konusu değildir.

Bu konuda şu iki hususa değinmekte yarar vardır.

- Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı Tablodaki bazı kağıtların vergilendirilmesi, ilgili pozisyonlarında, özel şekilde ibraz edilmeleri şartına bağlanmıştır. Örneğin bilançolar ve işletme hesabı hulasaları, resmi dairelere veya bankalara ibraz edildiğinde vergilenir. Ancak buradaki ibraz, vergi konusunun belirlenmesi bakımından ilave bir unsur niteliği taşımaz. Çünkü daha önce, banka veya resmi daireye ibraz edilmeden önce bilanço yahut işletme hesabı hulasası, zaten bir unsuru ispat ve belli etme özelliği taşımaz. Dahili muamelelerle ilgili belge durumundadır. Dahili muamelelerle ilgili kağıtlar ise, vergi konusuna girmez.

Yani, bilanço veya işletme hesabı hulasalarının bir hususu ispat ve belli etme niteliği, ibrazla başlamaktadır. Bu nedenle, ibraz vergi konusunun belirlenmesinde ilave bir unsur sayılmak gerekir.

Sözü edilen belgelerin banka veya resmi daireler dışındaki kişi ve kuruluşlara (örneğin Ticaret Odalarına, İhracatçılar Birliklerine) ibrazı da bir hususu ispat ve belli eder. Buna rağmen, bu hallerde vergileme yapılmaz. Ancak bunun nedeni, kağıdın bir hususu ispat ve belli etme niteliği kazanmamış olması değil, fakat (1) sayılı tabloya bu haller için dahil edilmemiş olmasıdır. Bir kağıdın Damga Vergisi konusuna girmesi için bir hususu ispat ve belli edecek nitelik taşıması ilk şarttır. Fakat bu tek başına yeterli değildir. Vergileme için ayrıca kanuna ekli (1) sayılı tabloya da dahil olması gerekir.

- İkinci husus, Damga Vergisi Kanunu’nun 24 üncü maddesinde öngörülen sorumlulukla ilgili ibrazda, Damga Vergisi konusunun belirlenmesi ile ilgili ibraz arasında hiç bir bağlantının olmayışıdır. Konunun belirlenmesi açısından ibraz, kağıdın bir hususu ispat ve belli etme niteliğini teyit eden bir unsur olmasına karşılık, 24 üncü maddede, kağıtları ibraz edenlerin, ödenmemiş vergi ve cezasından sorumluluğu söz konusudur ve ancak resmi daireler, noterler, kamu iktisadi teşebbüsleri gibi vergi güvenliği açısından sorumluluk yüklenmiş olanlara ibraz edildiği zaman işlerlik taşır. Kağıdın vergi inceleme elemanına gösterilmesi 24 üncü madde hükmü açısından ibraz sayılmaz. Ancak bu, vergi inceleme elemanının nezdinde inceleme yaptığı mükellefin tek başına veya başkası ile müştereken imzalandığı bir kağıt dolayısıyla gerekli tarhiyatı yapmayacağı anlamını taşımaz.

Dahili işlemler

Yukarıdaki açıklamalardan anlaşılacağı üzere kağıdın vergiye tabi olmasında temel şart ayrı kişi ve kuruluşlar arasında bir hususu ispat ve belli edecek nitelik taşımasına bağlıdır. Kağıt, ayrı kişi ve kuruluşlar arasındaki ilişkilere ait değil de bir kişi veya kuruluşun dahili işlemleri ile ilgili bulunuyorsa vergileme söz konusu olamaz. Ticari ve sınai kuruluşlar ve resmi dairelerde dahili işlemlerin doğru şekilde yürütülüp izlenmesini sağlamak üzere kullanılan kağıtlar, kasa satış fişleri, fabrikalarda, ambarlardan imalata sevk edilen maddeler dolayısıyla düzenlenen ayniyet makbuzları, bir kuruluşun muhtelif şubeleri arasındaki tahsil, tediye emirleri, ilk planda hatırlanan örnekler olarak belirtilebilir.

Faturaların, satıcıda kalan örnekleri de bu çerçevede değerlenerek dahili muameleyle ilgili sayıldığından vergilendirilmemektedir.

Keza, perakende satış fişleri Damga Vergisine tabi tutulamaz. Vergi Usul Kanununda perakende satış fişleri kopyalı olarak iki nüsha olarak düzenlenip birinin müşteriye verilmesi öngörülmüştür. Bunlar bir yönü ile makbuz niteliğinde görülebilir. Ancak kopyalı perakende satış fişi düzenlenmesi, satıcı ile alıcı arasındaki ilişkilerin gereği olarak değil fakat kanunlarına uyulmak için düzenlenmektedir. Satıcı ile alıcı arasındaki ilişkilerde, isbat ve belli etme veya bu amaçla ibraz edilebilme yönü de yoktur. Bu nedenle Damga Vergisine tabi tutulması söz konusu olamaz.

Şümul:

Madde 2- Vergiye tabi kağıtlar mahiyetinde bulunan veya onların yerini alan mektup ve şerhlerle, bu kağıtların hükümlerinin yenilenmesine, uzatılmasına, değiştirilmesine, devrine veya bozulmasına ilişkin mektup ve şerhler de Damga Vergisi'ne tabidir.

Damga Vergisi, bir hususu ispat ve belli edecek kağıtları kapsar. Genel anlamı ile mektupların ise bu tür bir niteliği normal olarak yoktur.

Ancak mektuplar, bazan, bir hususun ispat ve belli edilmesine yarayacak şekilde düzenlenebilirler. Özellikle, tüccarlar arasında ticari işle ilgili olarak teati edilen mektuplarda, durum çoğunlukla böyledir. İşte, mektup, ticari ilişkiler (veya medeni ilişkiler) içinde, bir hususun ispat ve belli edilmesinde kullanılacak durumu aldığı anda vergiye tabi kağıt niteliğini kazanmış olur.

Ticari hayatta bazan çok önemli sözleşmeler mektup teatisi suretiyle yapılabilir. Ticari işlerle ilgili yazışmalar bu nedenle büyük önem taşır. Gerek Türk Ticaret Kanunu (Md.66) gerekme Vergi Usul Kanununda (Md.241) tüccarların her nevi ticari muameleler dolayısıyla yazdıkları ve aldıkları mektupların muhafaza edileceğini hükme bağlamıştır. Muhafaza süresi, Türk Ticaret Kanununa göre 10 yıl, Vergi Usul Kanununa göre ise 5 yıldır.

Ticari işlerle ilgili mektuplar bir çok halde teklifname veya mukabil teklif şeklinde olur ve teklifname maktu vergiye tabi olur. Bir ilaç şirketinin bir doktora yazdığı mektupta yeni çıkardığı ilacın mahiyet ve fiyatını bildirmesi (veya mektubunda bunu gösteren bir ek koyması, yahut doğrudan broşür göndermesi) bir yayınevinin, müşterilerine gönderdiği mektupta yeni çıkardığı kitapların nevi, fiyatı, satış şartları hakkında bilgi vermesi, mektuba teklifname niteliği kazandırabilir. Müşterinin cevabi mektubunda belli miktarı geçecek şartlarda indirim yapılıp yapılmayacağını sorması, karşı bir teklif sayılabilir ve teklifname olarak vergilenir.

Mektupların Damga Vergisi açısından asıl önemi, mukavele yerini aldığı veya akti mutazammın siparişi kabul mektubu olduğu zaman ortaya çıkar.

Şerh, bir kağıda bir anlam ifade etmek üzere dercedilen yazıdır. Şerh yazılı bir kağıdın herhangi bir yerine verilebilir veya başka bir yazılı kağıda atıfta bulunmak suretiyle ayrı bir kağıda yazılır.

Şerhlerin ilgili olduğu kağıtların durumuna göre vergileme şu şekilde yapılır.

1- Şerhin ilgili olduğu kağıt (şerhin yazıldığı veya atıf yapılan kağıt) vergiye tabi olmadığında vergileme durumu, şerhin ifade ettiği anlama göre yapılır. Örneğin vekaletname Damga Vergisine tabi değildir fakat vekaletnamede vekalet ücretinin alındığına dair bir şerh varsa bu şerh makbuz niteliğindedir. Makbuz vergisine tabi olur.

Bunun gibi, inşaat onarım işlerinde hakediş raporları Damga Vergisi kapsamının dışındadır. Ancak, bu rapora, raporda gösterilen paranın alındığı yolundaki müteahhit imzası konulduğunda, makbuz vergisi (ödemeyi yapan resmi daire olup olmamasına göre nispi veya maktu) ödenmesi gerekir.

2- Şerhin verildiği kağıt esasen Damga Vergisine tabi ise de bu takdirde, şerh mahiyetine göre yine vergilenir. Ancak, anılacak verginin tayininde 6 ncı madde hükmünün dikkate alınması gerekir.

* Vergiden müstesna şerhler

Damga Vergisi Kanunu’na ekli (2) sayılı Tabloda bir kısım şerhler için vergi istisnası öngörülmüştür.

-Ticari veya mütedavil kağıtlar üzerine yazılan ciro, kabul ve tesellümü mutazammın şerhler. Bu hüküm, ticari kağıtlardan tedavül edebilenlerin hepsini kapsar. Yani poliçe ve emre muharrer senetlerle birlikte bunlara benzeyen emtea senetleri, konşimentolar, deniz ödüncü senedi, ipotekli borç senedi ve irat senedi üzerine yazılan ciro, kabul ve tesellüm şerhleri dolayısıyla vergiden istisnadır. Ancak, yabancı memleketlerde düzenlenip Türkiyeye gelen bu tür kağıtlarda durum farklıdır. Bunlarda Türkiyede ilk defa kabul, satış veya başka suretle kullanma mükellefiyetin başlangıcıdır (Damga Vergisi Kanunu Md.3).

- Mektup ve diğer kağıtların alındığına dair verilen imzalarla posta idarelerinin defterleri üzerine gönderenler tarafından yazılan alındı şerhleri, vergiden müstesnadır. Protesto edilmek maksadıyla noterlere tevdi olunan ticari senetlerin teslim alındığını göstermek üzere, noterlerce düzenlenip ilgililere verilen makbuzlar da bu kapsama girer, vergiye tabi tutulmaz.

Bu tür şerhler ayrı ve özel bir durum teşkil eder. Bu hallerde 6 ncı madde hükmünün işlerliği, yani şerhin ilgili kağıttaki işlemle aynı asıldan doğma ve birbirine bağlı olma durumu önem taşımaz. Mektup ve şerh ayrıca vergiye tabi tutulur.

Vergileme mektup veya şerhin ilgili olduğu kağıdın mahiyeti esas alınarak yapılır. Örneğin bir poliçenin vadesi uzatıldığında başlangıçta vergilenmiş meblağ üzerinden yeniden ve aynı ölçüde vergileme yapılır.

Önemli husus şudur. Vergileme ilgili kağıdın mahiyeti esas alınmak suretiyle yapılacak olmakla birlikte verginin tutarı, özellikle ilgili kağıdın. Nispi vergiye tabi olduğu hallerde değişebilmektedir. Süre uzatımı ve meblağ değişikliği dışındaki hususlardaki değişiklik maktu vergiye tabidir. Süre uzatımının ne şekilde değerlendirileceği özellik taşır. Devir halinde de vergi nispeti farklıdır.

Mükellef:

Madde 3- Damga Vergisinin mükellefi kağıtları imza edenlerdir.

Resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemlere ait kağıtların Damga Vergisini kişiler öder.

Yabancı memleketlerle Türkiye'deki yabancı elçilik veya konsolosluklarda düzenlenen kağıtların vergisini, Türkiye'de bu kağıtları resmi dairelere ibraz eden, üzerlerinde devir veya ciro işlemleri yapanlar veya herhangi bir suretle hükümlerinden faydalananlar öderler. Ancak bunlardan ticari veya mütedavil kağıt mahiyetinde bulunanların vergisini, bunları en evvel satan veya kabul veya başka suretle kullanan kişiler öderler.

Resmi dairelerle kişiler arasında imzalanan kağıtlar;

-Sadece kişilerce imzalanması halinde mükellef, kağıdı imzalayan kişidir.

-Hem idare hem de mükellefin imzasının bulunması halinde de vergi mükellef tarafından ödenecektir.

-Sadece resmi dairenin imzasının bulunması halinde (resmi daire sayılan kuruluşlara ait fakat ayrı tüzel kişiliği bulunmayan ticari işletmeler de resmi daire sayılır) vergi yine mükelleflerce imzalanır.

488 sayılı Kanunun vergiden müstesna kağıtların yer aldığı (2) sayılı Tablonun ‘resmi dairelerden kişilere verilen kağıtlar’ başlığını taşıyan 1/B pozisyonunda sadece resmi dairelerce imzalanıp kişilere verilecek bir kısım kağıtların vergiden istisnası öngörülmüştür.

Resmi dairelerle kişiler arasında imzalanan kağıtlar;

-Sadece kişilerce imzalanması halinde mükellef, kağıdı imzalayan kişidir.

-Hem idare hem de mükellefin imzasının bulunması halinde de vergi mükellef tarafından ödenecektir.

-Sadece resmi dairenin imzasının bulunması halinde (resmi daire sayılan kuruluşlara ait fakat ayrı tüzel kişiliği bulunmayan ticari işletmeler de resmi daire sayılır) vergi yine mükelleflerce imzalanır.

488 sayılı Kanunun vergiden müstesna kağıtların yer aldığı (2) sayılı Tablonun ‘resmi dairelerden kişilere verilen kağıtlar’ başlığını taşıyan 1/B pozisyonunda sadece resmi dairelerce imzalanıp kişilere verilecek bir kısım kağıtların vergiden istisnası öngörülmüştür.

1- Genel olarak:

Yabancı memleketlerde düzenlenip Türkiyeye gönderilen kağıtların vergisinden mükellef olanlar, bunları, resmi dairelere ibraz edenler, üzerinde devir ve ciro işlemleri yürütenler veya herhangi bir surette hükmünden yararlananlardır. Kağıdın hükmünden yararlananlar verginin mükellefi olanlardır.

Kağıt daha önce hükmünden yararlanıldığı veya üzerine devir veya ciro yapıldığı halde vergisi ödenmişse resmi daireye ibraz edenler, ibraz eden sıfatıyla önceki aşamada mükellef durumuna girmiş olanlara rücu hakkı saklı olmak üzere, ödemek zorundadırlar.

2- Ticari veya mütedavil kağıt mahiyetinde bulunanlar

Yabancı memleketlerde düzenlenip Türkiyeye gönderilen kağıt, emre muharrer senet, poliçe, retret gibi ticari ve mütedavil kağıt mahiyetinde olduğunda, mükellefiyet bunları en evvel satan veya kabul yahut başka şekilde kullanan kişilere terettüp eder.

3- Türkiyedeki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kağıtlar

Türkiyedeki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kağıtlar kural olarak yabancı memleketlerde düzenlenen kağıtlar hükmündedir. Dolayısıyla mükellefiyet durumu aynen yukarıda olduğu şekilde belirlenmek gerekir. Fakat bunun için bu kağıtların karşılıklılık ilkesi çerçevesinde istisna edilmiş olması gerekir.

Kağıtların mahiyetlerinin tayini:

Madde 4- Bir kağıdın tabi olacağı verginin tayini için o kağıdın mahiyetine bakılır ve buna göre tabloda yazılı vergisi bulunur.

Kağıtların mahiyetlerinin tayininde, şekli kanunlarda belirtilmiş olanlarda kanunlardaki adlarına, belirtilmemiş olanlarda üzerlerindeki yazının tazammum ettiği hüküm ve manaya bakılır.

Mahiyeti tayin edilmek istenen kağıt üzerinde başka bir kağıda atıf yapılmışsa, atıf yapılan kağıdın hükümlerine nazaran iktisap ettiği mahiyete göre vergisi alınır.

Kağıdın tabi olacağı Damga Vergisinin tayininde önce kağıdın mahiyetinin belirlenmesi gerekir. Bu ise özellikle, şekli, kanunlarla belirlenmemiş olanlarda önem taşır. Bir kağıdın mahiyeti itibariyle şu ya da bu şekilde isimlendirilip değerlendirilmesi, vergi tutarını değiştirir.

488 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinde kağıtların mahiyetlerinin aşağıdaki esaslar içinde tayin edileceği öngörülmüştür.

Bu kağıtlarda kanunlarındaki adlarına bakılır. Zaten kağıt, ancak kanunun tayin ettiği şekilde düzenlenmek suretiyle o mahiyeti almış olur. Bundan başka bir mahiyet izafe edilmesi söz konusu olamaz.

488 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasında bu tür kağıtların mahiyetinin tayininde, üzerindeki yazının tamammun ettiği hüküm ve manaya bakılacağı hüküm altına alınmıştır. Bu özel hukuk anlamında da geçerli olan bir ilkenin, vergi kanunlarındaki yansımasını ifade etmektedir.

Borçlar Kanununun 18 inci maddesinde bir akdin şekil ve şartlarını tayinde, iki tarafın gerek sehven gerekse akitte gerçek maksatlarını gizlemek için kullandıkları tabirlere ve isimlere bakılmayarak, onların gerçek ve müşterek maksatlarını aramak gerektiği ilkesi yer almaktadır. Damga Vergisi uygulamasında kağıtların mahiyeti tayin edilirken bu esastan hareket edilmesi, kağıttaki yazıların lafzi ifadesi ile birlikte tarafların kağıt düzenlemekle gerçekleştirmediği düşündükleri maksat ve arzuların araştırılması gerekir.

Bu durumda, değerleme atıf yapılan kağıdın hükümlerine göre yapılır. Damga Vergisi Kanunu’nun 4 üncü maddesinin son fıkrasında düzenlenen bu esas, aynı zamanda 2 nci madde hükmünün de gereğidir.

Kağıt mahiyetinin, atıf yapılan kağıda göre tayini, uygulamada sık görülen örneği meblağ itibariyle kurulan bağlantılardır. Örneğin fesihnameler, üzerinde hiç bir meblağ bulunmasa bile ilgili olduğu kağıttaki meblağa göre değerlenir. Yine bu konuda kağıdın ekini teşkil eden kağıtların mahiyeti önem taşır. Mukavelede meblağ olmasa bile ekini teşkil eden kağıtta meblağ varsa vergileme bu meblağ üzerinden yapılır.

Kağıt nüshalarının birden fazla olması:

Madde 5- Bir nüshadan fazla olarak düzenlenen kağıtların her nüshası ayrı ayrı ve aynı miktar veya nispette Damga Vergisine tabidir. Şu kadar ki, poliçe veya emre yazılı ticari senetlerin yalnız tedavüle çıkarılan nüshaları vergiye tabi tutulur.

Genel Esas

Damga Vergisine tabi kağıt birden fazla nüsha olarak düzenlendiğinde genel ilke, her nüshanın ayrı ayrı aynı miktar ve nispette vergiye tabi tutulmasıdır. Bir navlun mukavelesi iki nüsha olarak düzenlendiğinde, belli parayı ihtiva edip etmediğine göre nispi veya maktu esasta, her iki nüsha da aynı tutarda vergiye tabi olacaktır. Mukavelenin üç nüsha olması halinde de bu defa üç nüshadan da aynı tutarda vergi alınacaktır.

Bu konuda şu hususlar önem taşır.

1- Nüsha-suret ayırımı

Aynı hüküm ve kuvveti haiz olmak üzere birden fazla düzenlenmiş olan kağıtlardan herbiri nüshadır. Nüshalarda kağıdın vergiye tabi olmasını gerektiren imza veya imzalar ayrı ayrı vardır. İmzanın her nüshaya ayrı ayrı atılmış olması veya araya karbon kağıdı konarak hepsinin bir defada imza edilmiş olması sonucu etkilemez.

Suretlerde ise imza yoktur. Asıl nüshadan çıkarılan suretlerin geçerliliği aslının aynı olduğu tasdik edilerek sağlanır.

Bu ayırım vergileme bakımından önemlidir. Çünkü nüshalardan her biri, ayrı ayrı aynı nispet ve miktarlarda vergiye tabi olduğu halde, suretler (1) sayılı Tablonun IV-4 pozisyonuna göre maktu vergiye tabidir.

* Fotokopiler nüsha sayılmaz. Fotokopi genel hukukta bir hususu ispat ve belli etmede suretten dahi zayıf kabul edilirler. Delil sayılmazlar.

2- Nüshanın bir hususu ispat ve belli etmek üzere kullanılması veya kullanılabilecek olması

Nüshaların ayrı ayrı vergilendirilmesi, Damga Vergisinin konusunun tayini ile ilgili genel ilke çerçevesinde değerlendirilmek gerekir. Genel ilke, bir kağıdın vergiye tabi olması için bir hususu ispat ve belli etmek üzere ibraz edilebilecek olmasıdır. Bu ilkenin nüshaların vergilendirilmesinde de geçerli olacağını kabul etmek gerekir.

Dolayısıyla, birden fazla nüsha olarak düzenlenmiş bir kağıdın birinciden sonraki nüshalarının bir hususu ispat ve belli etmek üzere ibraz edilmesi, ibraz edilebilecek olması, söz konusu değilse, bu nüsha dolayısıyla vergi alınmamalıdır.

* Yabancı memleketlerde düzenlenen kağıtlar

Yukarıdaki açıklamalar yabancı memleketlerde düzenlenerek Türkiyeye gönderilmiş veya Türkiyedeki bir kimse ile yabancı memleketlerdeki bir kimse arasında düzenlenen sözleşmeler için de geçerlidir.

Mukavelenamenin nüshalarının farklı dillerde yazılmış olması vergilemeyi etkilemez.

* Fatura, müstahsil makbuzu, gider pusulası ve genel olarak makbuz nüshalar

Bu tür belgeler birden fazla olarak düzenlenir. Ancak bunların sadece bir nüshası vergilendirilir. Ayrıca imza sadece bir nüshaya atılabilir. Diğer nüshalar suret mahiyetini alır.

Kağıt nüshalarının ayrı ayrı vergilendirilmesi kuralının istisnaları

1- Poliçe ve emre yazılı ticari senetlerin tedavüle çıkarılmayan nüshaları

488 sayılı Kanunun 5 inci maddesinde poliçe ve emre yazılı ticari senetlerin yalnız tedavüle çıkarılan nüshalarının vergileneceğini öngörmüştür. ‘Emre yazılı ticari senetler’ tabiri Türk Ticaret Kanunundaki ‘emre muharrer’ senetlerden başka varant, idya senedi, taşıma senedi, konşimento, deniz ödüncü senedi, ipotekli borç senedi ve irad senedini kapsar. Türk Ticaret Kanununun 736 ncı maddesindeki ‘emre yazılı olan veya kanunen böyle sayılan kıymetli evrak, emre yazılı senetlerdendir’ hükmü, bu anlayışı gerektirmektedir.

2- Noterlerce imza ve tarih tasdiki yapılan sözleşmeler

Hariçte düzenlenip tarih ve imzası noterce tasdik edilen her nüsha, asıl kağıdın,5 inci maddede öngörülen anlamda hüküm ifade edecek nüshalarıdır. Dolayısıyla ayrı ayrı vergilendirilecektir.

Ancak, bunlardan noterlikte kalacak nüsha, herhangi bir hususun ispat ve belli edilmesi için ibraz edilebilecek durumda değildir. Noterlerin dahili muamelesi ile ilgilidir. Dolayısıyla da ilke olarak vergilendirilmemesi gerekir.

3- Müstahsil makbuzu, gider pusulaları nüshaları

Müstahsil makbuzu ve gider pusulaları normal olarak iki nüsha olarak düzenlenir. Birisi mahsul veya malı satana yahut işi yapana verilir, diğer nüsha alıcıda kalır. Müstahsil makbuzu her iki tarafın da imzasını taşır.

488 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin genel hükmü her iki nüshanın da ayrı ayrı vergilendirilmesini gerektirmektedir. Ancak (2) sayılı Tablonun IV/13-14 pozisyonlarında müstahsil makbuzunun müstahsilde kalan nüshası ile gider pusulasının malı satan veya işi yapana verilen nüshası vergiden istisna edilmiştir.

Emre Yazılı Senet

Ticaret Kanunu (m.736), emre yazılı senedi, "emre yazılı olan veya kanunen böyle sayılan kıymetli evrak " şeklinde tanımlamaktadır. Emre yazılı senetler, ciro edilebilen senetlerdir. Ciro üç amaçla yapılabilir : .

a) Hakkı talep edebilmesi için üçüncü şahsa yetki vermek (tevkilî ciro),

b) Hakkı rehnetmek (terhinî ciro),

c) Hakkı devretmek (temlikî ciro)

Borçlu, emre yazılı bir senetten doğan alacağa karşı ancak ;

a) Senedin hükümsüzlüğüne ilişkin,

b) Senet metninden anlaşılabilen, .

c) Alacaklı kim ise ona karşı sahip olduğu "defi" leri ileri sürebilir.

Emre yazılı senetleri çeşitli gruplara ayırabiliriz. Kambiyo senetleri, kanunen emre yazılı senetlerdir. Bunların nama yazılı hale getirebilmesi için senet metninde “emre yazılı değildir" kaydının ya da bu anlama gelecek başka bir kaydın yer alması gerekir. Ticari senetler (poliçe, bono, çek) ile makbuz senedi ve varant, kanunen emre yazılı senetlerdir.

Kıymetli evrak özelliğini taşıyan bir senede "emre yazılıdır" kaydının ya da bu anlamda bir kaydın eklenmesi, onu iradi olarak emre yazılı senet haline getirir. Konşimento, Taşıma Senedi ve Deniz Ödüncü Senedi emre yazılı olarak düzenlenebilir.

İpotekli borç senedi, irat senedi, rehinli tahvilat ile anonim ve sermayesi paylarına bölünmüş şirketlerin hisse senetleri ve tahviller emre yazılı olarak düzenlenemez ya da çıkarılamaz.

Bir kağıtta birden fazla akit ve işlem bulunması:

Madde 6- Bir kağıtta birbirinden tamamen ayrı birden fazla akit veya işlem bulunduğu takdirde bunların herbirinden ayrı ayrı vergi alınır.

Bir kağıtta toplanan akit ve işlemler birbirine bağlı ve bir asıldan doğma oldukları takdirde Damga Vergisi, en yüksek vergi alınmasını gerektiren akit ve işlem üzerinden alınır.

Ancak bu akit ve işlemlere asıl işlemin akitlerinden başka bir şahsın eklenen akit veya işlemi de ayrıca vergiye tabidir.

Damga Vergisi Kanunu’nun 6 ncı maddesinin birinci fıkrasına göre, bir kağıtta birbirinden tamamen ayrı birden fazla akit ve işlem bulunduğu takdirde bunların her birinden ayrı ayrı vergi alınacaktır. Damga Vergisi, kağıt üzerine oturtulmuş bir vergi olmakla birlikte, hukuki muameleleri kapsayan bir mükellefiyet olduğundan birden fazla akit ve işlemin aynı kağıtta toplanmış olması ayrı ayrı vergilemeyi önlemez.

Örneğin bir kira sözleşmesi ile bir satış sözleşmesi aynı kağıtta toplanmış olabilir. Ancak bu hal her iki işlem dolayısıyla ayrı ayrı vergi alınmasını önlemez.

Damga Vergisi Kanunu’nun 6 ncı maddesi hükmüne göre bu takdirde, en yüksek vergi alınmasını gerektiren akit veya işlemden vergi alınmakla yetinilir. Bunun uygulamadaki en belirgin örneğini müteselsil kefalet şerhleri teşkil eder. (Adi kefalet şerhleri ayrıca vergilendirilir).

6 ncı maddenin 3 üncü fıkra hükmüne göre, akit ve işlemlere, asıl işlemin akitlerinden (taraflarından) başka bir şahsın eklenen akit ve işlemi aynı kağıtta toplanmış olsa bile ayrıca vergiye tabi tutulur.

Bunun uygulamadaki tipik örneği, adi kefalet şerhleridir. Müteselsil kefaletten farklı olarak adi kefalette, asıl borçlu hakkındaki takibat semeresiz kalmadıkça, adik kefilden alacağın tahsili yoluna gidilemez. Bu yönü ile adi kefalet işlemi, asıl işlemin taraflarından başka bir şahsın asıl akit ve işleme eklenen işlemi sayılarak ayrıca vergiye tabi tutulur.

Birden fazla imzalı kağıtlar:

Madde 7- Kağıtlara konulan imzanın birden fazla olması verginin tekerrürünü gerektirmez.

Ancak maktu vergiye tabi olup müteaddit kişilerin imzasını taşıyan makbuz ve ibra senetlerinin Damga Vergisi imza adedine göre alınır.

Nispi vergiye tabi ve birden fazla kişinin imzasını taşıyan makbuz ve ibra senetlerinde her imza sahibine ait olan hisse ayrıca belli edilmiş ise, vergi hisselere göre ayrı ayrı ödenir.

Şu kadar ki, bir resmi daire veya bir gerçek veya tüzel kişi adına kağıtlara konulan birden fazla imza bir imza hükmündedir.

Makbuz Senedi

Emtia senetlerinden biri olan makbuz senedi, çeşitli türden malların kolayca devredilmesi amacıyla umumi mağazalar tarafından çıkarılabilen bir kıymetli evraktır. Sadece kendilerini temsil eden senedin el değiştirmesi ile bir mal ya da zahirenin bir kişinin mülkiyetinden çıkıp diğerinin mülkiyetine girmesini sağlayabilmek için, ekonomik açıdan yükleme, boşaltma, taşıma gibi masraflardan tasarruf edilmesini sağlarlar.

Umumi mağazaların çıkardığı makbuz senedinde bulunması gereken hususlar şunlardır.

1. Malı tevdi edenin ad ve soyadı ile meslek ve ikametgahı,

2. Tevdiatın yapıldığı umumi mağazanın ticaret unvanı ile bulunduğu yer,

3. Tevdi olunan şeylerin cins ve tutarı ile nitelik ve değerinin bilinmesi için açıklanması gereken hususlar,

4. Tevdi olunan şeylerin tabi olması gereken bütün vergi, resim ve harçların ödenip ödenmediği ve sigorta edilip edilmediği,

5. Ödenmiş olan veya ödenecek ücret ve masraflar,

6. Senedin kimin namına veya emrine düzenlendiğini gösteren bir ibare,

7. Umumi mağaza sahibinin imzası.

Türk Ticaret Kanununun 748 inci maddesi uyarınca makbuz ve varanttan oluşan vesikanın dip koçanlı bir defterden koparılması ve defterin umumi mağazaya ait vesikalar arasında saklanması gereklidir. Makbuz senedinin hamili, masrafları kendisine ait olmak koşuluyla önceden umumi mağazaya tevdi olunan şeylerin bölümlere ayrılmasını ve her kısım için ayrı ayrı senet verilmesini isteyebilir. Bu takdirde eski vesika geri verilerek iptal olunur.

Makbuz senedi emre ya da nama yazılı olarak düzenlenebilir ve her iki durumda da ciro ve teslim yolu ile devredebilir. Ciro yapıldığı günün tarihini de içermelidir.

Makbuz senedi ile varant birlikte beyaz ciro ile de devredebilir. Bu tür bir ciro, her iki senet teslim edildiği takdirde cirantanın haklarını hamile geçirir. Makbuz senedinin cirosu, bu cironun varant ile birlikte yapılıp yapılmadığına göre farklı sonuçlar doğurur. Gerçekten Türk Ticaret Kanununun 751 nci maddesi uyarınca makbuz senedi ve varantın birlikte cirosu, tevdi olunan şeylerin mülkiyetini, buna karşılık yalnız makbuz senedinin cirosu varant hamilinin hakkı saklı kalmak koşulu ile tevdi olunan şeylerin mülkiyetini nakleder.

Makbuz senedinin kaybedilmesi ya da miras ve iflas nedeniyle çıkan uyuşmazlıklar hariç olmak üzere, umumi mağazalara tevdi olunan şeyler üzerinde haciz, el koyma ve rehin yapılamayacağından bir makbuz senedinin hamili hukuken oldukça güvenli bir durumdadır.

Varanttan ayrılmış bir makbuz senedinin hamili, varant ile temin edilmiş olan borcun anapara ile vade gününe kadar olan faizlerini umumi mağazaya devdi ederek vade gününden önce de eşyayı çekebilir. Aynı şekilde varanttan ayrılmış makbuz senedinin hamili, umumi mağazaya tevdi olunan misli eşyadan bir kısmını çekmek istediği takdirde, mağazanın sorumluluğu altında hem çekeceği kısım ve hem de varant ile temin edilmiş borç ile orantılı bir miktar parayı mağazaya tevdi eder.

Makbuz senedi poliçeler hakkındaki zamanaşımı sürelerine tabidir. Cirantalara karşı başvuru için zamanaşımının başlangıcı eşyanın satış günüdür.

Bir makbuz senedini yitiren hamil, bu senede malik olduğunu kanıtlamak ve teminat vermek suretiyle umumi mağazanın bulunduğu yerdeki mahkemeden alacağı izin üzerine keyfiyetin kararda gösterilen o yer gazetelerinde ilanından ve muhalefet için belirlenecek sürenin geçmesinden sonra ikinci bir nüsha alabilir. İzin mağazaya tebliğ olunur. Alacaklının mağazanın bulunduğu yerde bir ikametgah göstermesi gerekir. Mağaza sahibi ile borçlu izin kararına itiraz edebilirler. İtiraz üzerine mahkeme derhal hükmünü verir. Hüküm alacaklının lehine ise, icranın geri bırakılmasına karar verilemez. Ancak ilgililerin talebi üzerine tetkik mercii hüküm kesinleşinceye kadar tevdi olunan eşyanın satışından elde edilecek paranın icra veznesinde saklanmasına karar verebilir.

İbra Senedi

Arapça bir kelime olan ibra, bir kimseyi bir yükümlülük veya borçtan beri kılmak, kurtarmak anlamında kullanılır.

İbra sözleşmesi, alacaklı ve borçlunun varlığından kuşku duymadıkları bir alacağı ortadan kaldırmak için yaptıkları bir anlaşmadır. Bir başka tanıma göre ibra, alacaklının alacak hakkından vazgeçmesi ve bu suretle borçlunun borcundan kurtulmasını kapsayan bir akittir.

Alacaklı, borç ifa edilmeden de borçluyu borcundan kurtararak alacağını ortadan kaldırabileceğinden ve borcun ifası alacaklının yararına bir nitelik taşıdığından alacaklıya ibra hakkı tanınmasına bir engel yoktur. Ancak ibra, feragatten farklı olarak tek taraflı değil iki taraflı bir hukuki işlem, bir sözleşmedir.

Hizmet akdinden doğan alacak haklarına ilişkin ibralarda işverenin, işçinin bu yöndeki icabını kabulü çoğunlukla, zımnen kabul şeklinde olur. Burada ibraname, işverenin (borçlunun) lehine bir hukuki işlem olduğundan işverenin kabul beyanını açıkça bildirmesine gerek yoktur.

İbra sözleşmesi varolan bir alacağı ortadan kaldırmayı amaçladığından; alacağın tahsil edildiğini belirten makbuz ile her türlü ücret ve sosyal yardımların alındığını belgeleyen bordrolardan farklıdır. Çünkü bunlar söz konusu belgelerde açıkça yazılı olan miktarlarda alacağın tahsil edildiğini gösterirler. Bu yönü ile ibra sözleşmesi, menfi borç ikrarından da farklıdır. Menfi borç ikrarı, tarafların çekişmeli veya kuşkulu bir alacak veya borç bulunmadığını saptamalarıdır.

İbra, alacağın tamamı için olabileceği gibi bir bölümü için de olabilir.

İbra sözleşmesine esas olan alacağın ibranamede açık ve kesin olarak belirtilmesi gerekir.

İbranamenin yorumlanmasında, Yargıtay ve içtihatta baskın görüş dar yorumdan yanadır. Öreğin, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu (10.1.1962 tarih ve E.4-33, K.2 sayılı) bir kararında ‘ücret ödemeleri söz konusu olan bir kağıt üzerindeki ibra, genel nitelikte olsa bile, ibraname ödendiği kağıtta belirtilen alacaklara ilişkin olarak yorumlanmalıdır. Dava konusu alacağın ödenmesi gerekmediğini savunan davalı, kural olarak bu alacağın ibra edilmiş olduğunu ileri süremez’ görüşündedir.

Bu nedenle ibraname sadece açıkça belirtilen ve sayılan haklar bakımından geçerlidir; genel anlamda ibarelerin bu anlamda dar yorumlanması gerekir. Yargıtay 9 uncu Hukuk Dairesinin haklı olarak belirttiği gibi (29.1.1968 tarih, E.12049, K.891) genel ifadelerle ibra edilmek istenen hak, sayılanlardan daha önemli olsaydı ibranamede aynı şekilde belirtilmesi gerekirdi.

Resmi daire:

Madde 8- Bu Kanunda yazılı resmi daireden maksat, genel ve katma bütçeli daire ve idarelerle, il özel idareleri, belediyeler ve köylerdir.

Bu dairelere bağlı olup ayrı tüzel kişiliği bulunan iktisadi işletmeler resmi daire sayılmaz.

Resmi Daire

Damga Vergisi uygulamasındaki bu önem ve özelliğe paralel olarak 488 sayılı Kanunun 8 inci maddesinde resmi dairenin tanımı yapılmıştır. Bu tanımlamada, resmi dairelerin kamu hizmeti çerçevesindeki işlemleri ile özel hukuk esaslarına göre yaptıkları işlemler itibariyle bir ayırıma yer verilmemiştir. Bu nedenle, resmi daireyi ilgilendiren bir işlem söz konusu olduğunda, değerleme, sadece statüsü itibariyle ve 8 inci maddedeki tanıma göre yapılacaktır.

8 inci maddedeki tanımda görüldüğü üzere, genel ve katma bütçeli daireler ve idareler resmi dairelerdir. Bunları, gerektiğinde bütçe kanunlarından tespit etmek mümkündür. Bununla beraber fikir vermesi bakımından aşağıda kısaca zikredilmiştir.

-Genel bütçeye dahil idareler: Bilimum Bakanlıklar, TBMM, Cumhurbaşkanlığı, Anayasa Mahkemesi, Danıştay, Yargıtay, Sayıştay, Devlet Planlama Teşkilatı, Devlet İstatistik Enstitüsü, Diyanet İşleri Başkanlığı genel bütçeye dahil idarelerdir.

-Katma bütçeli idareler: Ankara Üniversitesi, Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Devlet Üretme Çiftlikleri Genel Müdürlüğü, İstanbul Üniversitesi, Karayolları Genel Müdürlüğü, Petrol Dairesi Başkanlığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü gibi.

Bunlar dışında il özel idareleri, belediyeler ve köyler resmi daire sayılmıştır.

* Resmi dairelere bağlı iktisadi işletmelerin durumu

8 inci maddenin son fıkrası hükmünde resmi dairelere bağlı iktisadi işletmeler ayrı bir tüzel kişiliği olduğunda, resmi daire sayılmayacaktır. Buna karşılık, resmi daireye bağlı iktisadi işletme ayrı tüzel kişilik sahibi olmadığında resmi daire sayılacaktır.

İstisnalar:

Madde 9- Bu Kanuna ekli (2) sayılı tabloda yazılı kağıtlar Damga Vergisinden müstesnadır.

Damga Vergisi Kanunu/Tablolar

(2) SAYILI TABLO

Damga Vergisinden İstisna Edilen Kâğıtlar

I – Resmi işlerle ilgili kağıtlar:

(A) Resmi daireler arasında kullanılan kağıtlar:

1. Resmi daireler arasındaki işlemleri kapsıyan her türlü kağıtlarla bu dairelerin soruları üzerine kişiler tarafından yazılan cevaplar ve ekleri.

2. Kişilerin işlemleri ile ilgili olarak resmi dairelerce görülecek lüzum üzerine yazılacak şerhler veya çıkarılacak suret, özet ve tercümeler.

3. Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkındaki Kanunun uygulanmasında yapılacak müracaatlara ait her türlü kağıtlarla kurullarca verilecek kararlar.

4. Türkiye atom enerjisi programının uygulanması için lüzumlu her türlü eşyanın ithali sırasında düzenlenen kağıtlar.

5. Yabancı elçilik ve konsolosluklarının mühür veya imzasını ihtiva eden resmi kağıtlarla yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen ve fakat elçilik ve konsolosluklar dışında kullanılmayan kağıtlar. (Bu fıkradaki istisna mütekabiliyet şartıyledir.)

6. Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılmış imtiyaz sözleşmeleri ve andlaşmalarla damga resminden, bu tarihten sonra yapılacak imtiyaz sözleşmeleri ve andlaşmalarla da damga vergisinden istisna edilmiş olan kağıtlar.

7. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri arasında aktedilen anlaşmalar gereğince ithal olunacak zirai ve gıdai maddelerin ithaliyle ilgili kağıtlar.

8. Basmayazı ve Resimleri Derleme Kanunu gereğince derlenen eserler için ilgili dairelerce verilecek makbuzlar.

9. Resmi daireler lehine yapılan istimlaklerde düzenlenen kağıtlar.

B) Resmi dairelerden kişilere verilen kağıtlar:

1. Resmi dairelerin iaşe ihtiyaçları için satın alınacak ayniyatın, bedelleri (5281 Sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle değişen ibare (*); Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) 100 Yeni Türk Lirasına (100 Yeni Türk Lirası dahil) kadar olanlarının, ayniyat tesellüm makbuzları.

2. İcra dairelerinin alınan harç ve masrafın müfredatını göstermek üzere ilgililere verdikleri makbuzlar.

3. Vergi, resim ve harçlarla sair bilcümle gelirlere ve kamu yararına müteallik olarak resmi dairelerden kişilere tebliğ olunan kararlar, Sayıştay ilam ve kararları ve vergi karneleri.

4. Köy ihtiyar heyetlerince verilecek mazbatalar.

5. İcra ve İflas Kanununa göre icra dairelerince isteyen alacaklılara takip talebinde bulunduklarına ve tevdi ettikleri belgelere ve verdikleri masraflara dair verilen makbuzlar.

6. Noter Kanununa göre noterlerin aldıkları her nevi harç ve ücretin müfredatını göstermek üzere ilgililere verdikleri makbuzlar.

7. Resmi dairelerin kumpanya ve acentalara gönderecekleri ordinolar.

C) Kişilerden resmi dairelere verilen kağıtlar:

1. Hükümetçe akdolunan avans ve istikraz mukavelenameleri, Hazine Bonoları. Yatırımlar Finansman Fonu Teşkil ve Tasarruf Bonoları İhracı hakkındaki Kanun gereğince çıkarılan tasarruf bonolorı ve tedavüle çıkarılacak Hükümet ve Türkiye Emlak Kredi Bankası istikrazlarına ait geçici veya kati tahvillerle bunların bedel, faiz ve ikramiyelerinin ödenmesine ve bu husustaki diğer muamelelere ilişkin kağıtlar.

2. Yabancı memleketlerde düzenlenen ve doğrudan doğruya resmi daireler ad ve hesabına gönderilen her türlü kağıtlarla doğrudan doğruya yabancı memleketlerden mübayaa olunarak resmi dairelere gönderilen malların ihale kararları ile tesellüm makbuzları.

3. Ankara'da inşa edilecek sefarethane ve konsoloshaneler için yabancı memleketlerden getirilecek inşaat malzemesinin ithali ile ilgili kağıtlar.

4. Kadastro ve Tapu Tahriri Kanunu gereğince kadastro mahkemeleri ile kadastro tahrir komisyonlarına verilen beyannameler.

5. Resmi dairelere emaneten bırakılan para, hisse senedi, tahvil ve eşyanın ret ve iadesinde verilen makbuz ve ibra senetleri.

6. Otel, pansiyon, ticarethane ve sair umumi müesseselerde oturan ve çalışanların hüviyet varakası vermeleri mecburiyetine dair Kanun ile Yabancıların Türkiye'de İkamet ve Seyahatleri hakkındaki Kanun hükümleri gereğince zabıta amirlerine verilecek beyannameler.

7. Emekli, dul ve yetim maaş ve ikramiyeleri tahsisine ve alındığına dair her türlü kağıtlar.

8. Hizmet süreleri emekli ve yetim aylığı bağlanmasına elverişli olmıyanlarla yetimlerine bir defaya mahsus olmak üzere verilen paraların ödenmesine ait kağıtlar.

9. Türkiye'ye giren ve çıkan yolculardan Türk Parasının Kıymetini Koruma hakkındaki Kanun gereğince gümrüklerce alınacak beyannameler.

10. Bir şehir içinde görev dolayısiyle sarf olunan tramvay, vapur, tren ve otobüs gibi taşıt ücretlerine münhasır olmak üzere memur ve müstahdemler tarafından verilen beyannameler.

11. Kişiler tarafından hariçte düzenlenerek imza ve tarihleri tasdik veyahut, suret ve tercümelerinin verilmesi için noterlere getirilen kağıtların noter dairelerinde saklanacak nüshaları.

12. Evlenme işlerinde kullanılan kağıtlar.

13. Umumi hayata müessir afetler dolayısiyle alınacak tedbirlerle yapılacak yardımlara dair kanundan faydalanacak kişiler tarafından verilecek taahhütname, beyanname ve aktedilecek mukaveleler, yabancı memleketlerden İmar ve İskan Bakanlığınca ithal olunacak her türlü alet, edevat ve malzemenin ithalinde düzenlenen kağıtlar, bağış ve yardım makbuzları.

14. (1137 sayılı Kanunun 35'inci maddesiyle eklenen fıkra) İstiklal Madalyası verilmiş bulunanlara vatani hizmet tertibinden bağlanan şeref aylıklarının ödenmesine ait her türlü kağıtlar.

15. (2590 sayılı Kanunun 1'inci maddesiyle eklenen fıkra) Sosyal ve Kültürel bakımdan yurdumuzu tanıtmak üzere ilgili Bakanlığın izni ile yarışmalara katılacak, sergilenecek, gösterilecek veya benzeri nedenlerle geçici olarak yurt dışına çıkarılacak tablo, pul, film, seramik ve bu mahiyetteki sanat eserleri ve sair eşya ile ilgili olarak kambiyo mercilerine verilecek beyanname ve taahhütnameler.

16. (3239 sayılı Kanunun 98'inci maddesiyle eklenen fıkra) 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 11 inci maddesi gereğince noterde düzenlenen şahsî kefaletle ilgili kâğıtlar.

17. (4962 Sayılı Kanunun 12 nci maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 7.8.2004) Gümrük kapılarından bir gece konaklamayı kapsayan sürede giriş-çıkış yapan taşıtlarla ilgili olarak alınan Taşıt Giriş-Çıkış Formu eki taahhütnameler.

18. (5281 Sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) Çiftçiler tarafından ziraî faaliyetleri ile ilgili olarak resmi dairelere verilen taahhütnameler.

II – Öğrenciler ve askerlerle ilgili kağıtlar:

1. (3482 sayılı Kanunun 8'inci maddesiyle değişen fıkra) Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu kapsamındaki çıraklık sözleşmeleri ile öğrenim kredisi ve burs almak, öğrenci yurduna girmek ve öğrenim, staj, ihtisas ve benzeri gayelerle öğrencilerle velileri tarafından okul ve yurt idarelerine veya ilgili kuruluşlara verilen taahhütnameler ve bunlarla ilgili kefaletnameler.

2. Öğrenciler ve velileri tarafından okul idarelerine verilen beyannameler.

3. Resmi ve özel her türlü okullarda öğrenciler tarafından kurulan istihsal ve istihlak kooperatiflerine ait ve damga vergisi bunlar tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

4. Erlerle, ihtiyaçları Devlet tarafından deruhte ve temin olunan onbaşı ve çavuşların aşağıda gösterilen kağıtları.

a) Askerliğe giden veya terhis edilenlerin askeri iş ve maaşlarına ve ölüm dolayısiyle dul ve yetimlerine maaş bağlanmasına ait her türlü kağıtlar.

b) Askerlikte bulunanların gerek askerlik, gerek özel işleri için verecekleri beyannameler,

c) Askerler tarafından veya askerler için verilen paralar karşılığında postaneler veya bankalarca düzenlenen kağıtlar.

5. Asker Ailelerinden Muhtaç Olanlara Yardım Kanununun uygulanması ile ilgili işlemler dolayısiyle düzenlenen kağıtlar.

III – İşçiler, çiftçiler ve göçmenlerle ilgili kağıtlar:

1. Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununa göre düzenlenen Münferit ve Kollektif İş Sözleşmeleri ve Yüksek Hakem Kurulunun ve İl Hakem Kurullarının kararları, Yüksek Uzlaştırma Kurulunun ve diğer kurulların Toplu İş Sözleşmeleri hükmündeki kararları ile İş Kanunu gereğince işverenin iş şartlarını göstermek üzere işçiye verdiği taahhütnameler ve işveren tarafından iş Kanununa göre verilen beyannameler.

2. İş ve İşçi Bulma Kurumunun işçilere iş ve işlere işçi bulmak üzere düzenlediği kağıtlar.

3. Toprakaltı işletmesi halinde bulunan madenlerde cevher istihsali ve bununla ilgili diğer bütün işlerde çalışan işçilerin yeraltındaki çalıştıkları günlere ait ücretleri ve primlerinin ödenmesinde düzenlenen kağıtlar.

4. Çiftçi mallarının korunması hakkındaki kanunun uygulanması dolayısiyle düzenlenecek kağıtlar.

5. Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankasınca çiftçiye, Tarım Kredi ve Satış Kooperatifleri ile birliklerine açılacak kredilerle bunlara ait gayrimenkul ipotek ve menkul rehin muameleleri ve muhtaç çiftçiye yapılacak dağıtmalarla ilgili her türlü kağıtlar.

6. Çiftçiyi topraklandırma hakkındaki kanunun uygulanması ile ilgili kağıtlar.

7. Göçmenlerle nakledilenlere ve Muhtaç Çiftçilere Tohumluk ve Yemeklik Dağıtılması Hakkındaki Kanunun uygulanması ile ilgili kağıtlar.

8. Göçmen ve mültecilerle bir yerde yurtlandırılan göçebeler ve bir bölgeden diğer bölgeye Hükümetçe naklolunanlara yapılacak iskan yardımı ve gümrük ve tabiiyet, nüfus, tapu ve nakil işlemleri ile ilgili her türlü kağıtlar.

IV – Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar:

1. Ticari veya mütedavil kağıtlar üzerine yazılan ciro, kabul ve tesellümü mutazammın şerhler.

2. (2344 sayılı Kanunun 4'üncü maddesiyle kaldırılmıştır.)

3. Hisse senetleri ve her türlü tahvillerin temettü ve faiz kuponları.

4. Çıkarılacak hisse senedi ve tahvillere talip olanlar tarafından bu maksatla verilecek iştirak taahhütnameleri.

5. Sigorta mukavelenameleri, sigorta ücretine ait makbuzlar ve sigortanın tecdit ve temdidi ile temin olunan meblağın tezyidi halinde verilen beyanname ve avönanlar.

6. (3239 sayılı Kanunun 98'inci maddesiyle değişen fıkra) Posta çekleri.

7. Gayrimenkullerin, ayni hakların ve gemilerin ferağ ve intikal zabıtları.

8. Sabit istihsal araçlarına ait kira mukavelenameleri.

9. (2344 sayılı Kanunun 4'üncü maddesiyle kaldırılmıştır)

10. Gerek Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu ile Türk Hava Kurumu tarafından verilen, gerek yabancı memleketlerin benzeri teşkilatı tarafından verilip Türkiye'de ibraz edilen veya hükmünden faydalanılan Triptik ve gümrük geçiş karneleri.

11. Okullara, kamu menfaatlerine yararlı derneklere ve muhtaçlara verilen ianelere ait makbuzlar.

12. Mektup ve diğer kağıtların alındığına dair verilen imzalarla posta idarelerinin defterleri üzerine gönderilenler tarafından yazılı alındı şerhleri.

13. Müstahsil makbuzunun tüccar veya alıcı çiftçi tarafından müstahsile verilen nüshası.

14. Gider pusulasının tüccar, serbest meslek erbabı ve çiftçiler tarafından iş yapana veya malı satana verilen nüshası.

15. Damızlığa elverişli olduğuna dair şahadetnameyi haiz bulunan hayvanların ithali ile ilgili kağıtlar.

16) (5228 Sayılı Kanunun 36 ncı maddesiyle değişen fıkra, Yürürlük: 31.07.2004) Anonim, eshamlı komandit ve limited şirketler ile yatırım fonlarının kuruluşlarına, sermaye artırımlarına ve süre uzatımlarına ilişkin olarak düzenlenen kağıtlar.

---

Değişimeden önceki şekli : 16. (4684 sayılı Kanunun 22/C maddesiyle eklenen bent, Yürürlük: 3.7.2001) Anonim, eshamlı komandit ve limited (5035 Sayılı Kanunun 48 inci maddesiyle değişen ibare, Yürürlük: 2.1.2004; Geçerlilik:1.1.2004) şirketlerin kuruluşlarına, sermaye artırımlarına ve süre uzatımlarına ilişkin olarak düzenlenen kağıtlar.

---

17. (4684 sayılı Kanunun 22/C maddesiyle eklenen bent, Yürürlük: 3.7.2001) Kurumlar Vergisi Kanununa göre yapılan birleşme, devir ve bölünmeler nedeniyle düzenlenen kağıtlar.

18. (5035 Sayılı Kanunun 49 uncu maddesiyle kaldırılmıştır, Geçerlilik: 1.1.2004, Yürürlük: 2.1.2004).

19.(4761 sayılı Kanunun 6'ıncı maddesiyle eklenen fıkra Yürürlük; 22.06.2002) Bankalar arasında, bankanın taraf olduğu veya bankalar aracılığıyla yapılan, belirli bir vadede önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte, ekonomik veya finansal göstergeye dayalı olarak düzenlenenler de dahil olmak üzere, para veya sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve dövizi alma, satma, değiştirme hak ve/veya yükümlülüğünü veren vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile bu sözleşmelere ilişkin olarak düzenlenen diğer kâğıtlar.

20.(4761 sayılı Kanunun 6'ıncı maddesiyle eklenen fıkra Yürürlük; 22.06.2002) Faktoring şirketlerinin müşterileriyle yaptıkları faktoring sözleşmeleri ile bu sözleşmelere ilişkin olarak düzenlenen diğer kâğıtlar.

21.(4761 sayılı Kanunun 6'ıncı maddesiyle eklenen fıkra Yürürlük; 22.06.2002) Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının münhasıran gayrimenkul portföylerine ilişkin (5281 Sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle değişen ibare (**); Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) alım satım sözleşmeleri ile gayrimenkul satış vaadi sözleşmeleri.

22.(4761 sayılı Kanunun 6'ıncı maddesiyle eklenen fıkra Yürürlük; 22.06.2002) Kıymetli madenler borsalarında kıymetli madenlerin ödünç işlemlerine ilişkin düzenlenen kâğıtlar.

23. (5035 Sayılı Kanunun 30 uncu maddesiyle değişen fıkra, Yürürlük: 2.1.2004) Bankalar, yurt dışı kredi kuruluşları ve uluslararası kurumlarca kullandırılacak kredilerin temini ve geri ödenmesi amacıyla düzenlenecek kağıtlar ile bu kağıtlar üzerine konulacak şerhler (kredilerin kullanımları hariç).

24. (4842 Sayılı Kanunun 29 uncu maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 1.1.2004) Devlet dış borçları ile ilgili kredi anlaşmalarında öngörülen bütün ödemeler dolayısıyla düzenlenen kağıtlar (dış proje kredileri çerçevesinde yapılacak ödemeler dahil, kredilerin kullanımları hariç).

25. (4842 Sayılı Kanunun 29 uncu maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 1.1.2004) 28.3.2002 tarihli ve 4749 sayılı Kanunun 12 nci maddesinin üçüncü fıkrasında tanımlanan nakit işlemleri ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca çıkarılacak likidite senetlerine (veya bu mahiyetteki kağıtlara) ilişkin işlemler dolayısıyla düzenlenen kağıtlar.

26) (5228 Sayılı Kanunun 36 ncı maddesiyle değişen fıkra, Yürürlük: 31.07.2004) Kredi kartı üyelik sözleşmeleri.

---

Değişmeden önceki şekli: 26. (4962 Sayılı Kanunun 12 nci maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 7.8.2004) Kişiler ile bankalar arasında düzenlenecek kredi kartı üyelik sözleşmeleri.

---

27. (4962 Sayılı Kanunun 12 nci maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 7.8.2004) Yükseköğretim kurumlarınca yaptırılan bilimsel araştırma projeleriyle ilgili olarak düzenlenen kağıtlar.

28. (4962 Sayılı Kanunun 12 nci maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 7.8.2004) 2985 sayılı Toplu Konut Kanununa 10.5.1990 tarihli ve 3645 sayılı Kanunla eklenen ek 1 inci maddesi kapsamında kullandırılacak kredilere ilişkin olarak düzenlenen kağıtlar.

29. (5035 Sayılı Kanunun 30 uncu maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 2.1.2004) Kambiyo senetleri ve kambiyo senetlerine benzeyen senetler üzerine konulan aval ve kefalet şerhleri ile bu mahiyetteki diğer şerhler.

30. (5228 Sayılı Kanunun 36 ncı maddesiyle değişen fıkra, Yürürlük: 31.07.2004) 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 10 uncu maddesi çerçevesinde tüketici finansman şirketlerince kullandırılacak tüketici kredilerinin temini ve geri ödenmesi amacıyla düzenlenecek kağıtlar ile bu kağıtlar üzerine konulacak şerhler (kredilerin kullanımları hariç).

31. (5281 Sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) Dernek ve vakıflarca yerleşim yeri, gerçek kişilerce mesken olarak kullanılmak üzere kiralanan ve iktisadî işletmelere dahil olmayan taşınmazlara ilişkin kira mukavelenameleri.

32. (5281 Sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) Gelir vergisinden muaf esnaf, muaf serbest meslek erbabı ile basit usulde vergilendirilen mükellefler tarafından işyeri olarak kullanılmak üzere kiralanan ve iktisadî işletmelere dahil olmayan taşınmazlara ilişkin kira mukavelenameleri.

33. (5281 Sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) Ekici ile alıcı arasında düzenlenen tütün alım satımı mukavelenameleri ile bunlara ilişkin rehin senetleri.

34. (5281 Sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) Ticarî, ziraî veya meslekî faaliyetlere ilişkin olmamak şartıyla gerçek kişiler arasında düzenlenen akitlerle ilgili kâğıtlar (Söz konusu kâğıtlar, resmi dairelere veya noterlere ibraz edildikleri takdirde bu tarih itibarıyla vergiye tâbi tutulur ve ibraz edenlerce ödenir.).

35. (5281 Sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (12) numaralı bendi kapsamındaki işlemler nedeniyle düzenlenen kâğıtlar.

---

Değişmeden önceki şekli: 30. (5035 Sayılı Kanunun 30 uncu maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 2.1.2004) 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 10 uncu maddesi çerçevesinde tüketici kredisine ilişkin olarak düzenlenen sözleşmenin tüketiciye verilen nüshası.

---

V - Kurumlarla ilgili kağıtlar:

1. İktisadi Devlet Teşekkülleriyle Müesseseleri ve İştirakler Hakkındaki Kanuna tabi kurumlarla genel ve katma bütçeli daireler, il özel idareleri ve belediyelere bağlı tüzel kişiliği bulunan kurumlara özel kanunları gereğince Hazinece ödenmesi gereken sermaye, iştirak hissesi ve yardım ödeneklerinin ödenmesine ait kağıtlar.

2. İktisadi Devlet Teşekkülleriyle müesseseleri ve İştirakler hakkındaki kanuna tabi kurum ve ortaklıklara vukubulacak devir ve kuruluş ile ilgili kararlar.

3. Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumunun Milli Savunma Bakanlığına veya memleketimizin de dahil bulunduğu Miletlerarası Savunma Teşkilatına teslim edeceği her türlü malzeme, teçhizat ve vasıtalarla yedek parçalarının imalinde ilk madde veya işletme malzemesi olarak kullanılmak üzere kurum tarafından yabancı memleketlerden getirilecek maddelerin (miktarı ve memleket içinde ihtiyaca yeter derecede tedarikinin mümkün bulunmadığı Maliye, Ticaret ve Sanayi Bakanlıklarının müşterek teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca tespit ve kabul edilmek kaydiyle) ithali sırasında düzenlenen kağıtlar.

4. Toprak Mahsulleri Ofisinin müstahsilden yapacağı alımlar ve menkul rehini işlemlerine ilişkin kağıtlarla Ofisin teşkil edeceği müessese ve şirketlerin kuruluşu ile ilgili kağıtlar.

5. Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından ithal edilecek hububat ve unlarla bunların naklinde kullanılacak her nevi malzemenin ithali sırasında düzenlenen kağıtlar.

6. Türkiye Zirai Donatım Kurumu müessese ve şubelerinin kuruluş işlemleri ile ikraz, istikraz, menkul ve gayrimenkul alım ve satımı vesair işlemlerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bu kurum tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

7. Devlet Üretme Çiftçilikleri Genel Müdürlüğünün çiftçi ile münasebetlerinde tanzim edilecek borç senetleri ile borç ödeme makbuzları.

8. Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığının her türlü işlemlerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bu teşekkül tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

9. İşçi Sigortaları veya yerine kaim olacak kurumun her türlü işlemlerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bu kurum tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

10. Devlet Yatırım Bankasının her türlü işlemlerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bu teşekkül tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

11. Tasarruf Sandıkları Hakkındaki Kanun gereğince il özel idareleri ve belediyelerce kurulan tasarruf sandıklarının tüzüklerinde açıklanan işlemlerle ilgili kağıtlar.

12. Ordu Yardımlaşma Kurumunun her türlü işlemlerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bu Kurum tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

13. Milli Piyango İdaresinin biletleri ile çekilişte kazananlara ödenecek ikramiye ve amortilerle ilgili kağıtlar.

14. Devlet Tiyatrosunun her türlü işlemlerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bu teşekkül tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

15. Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri ve Tarım Kredi Kooperatiflerinin her türlü muamelelerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bunlar tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

16. (4684 sayılı kanunun 22/c maddesiyle değişen bent) (Anonim, eshamlı komandit ve limited şirketlerin sermaye artırımlarına ilişkin olarak düzenlenen kağıtlar.
(Değişmeden önceki şekli; 16. Çay yetiştirenlerin Türkiye'de çay ziraatini geliştirmek maksadiyle kuracakları kooperatiflerin her türlü işlemlerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bu kooperatifler tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

17. (4684 sayılı kanunun 22/c maddesiyle değişen bent) Kurumlar Vergisi Kanununa göre yapılan birleşme, devir ve bölünmeler nedeniyle düzenlenen kağıtlar.
(Değişmeden önceki şekli; 17. Genel menfaatlere yararlı derneklerin her türlü işlemlerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bu teşekküller tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

18. (4684 sayılı kanunun 22/c maddesiyle değişen bent) Bankalarca konut edinmek isteyenlere (daha önce aynı nitelikte bir kredi kullandırılmamış olması şartıyla kullandırılacak kredinin ana para tutarının elli milyar (39 seri nolu DVK Genel Tebliği ile 01/01/2002 tarihinden itibaren 76.600.000.000.- lira) lirayı aşmayan kısmı için) bireysel konut kredisi verilmesi ile ilgili olarak düzenlenen kağıtlar ( Bu tutar her yıl yeniden değerleme oranında artırılır.).
(Değişmeden önceki şekli; 18. (639 sayılı Kanunun 1'inci maddesiyle değişen fıkra) Türkiye Halk Bankasının, esnaf kefalet ve küçük sanat kooperatifleri ve ortakları ve bu kooperatiflerin kendi ortakları ile münasebetlerinde tanzim olunacak borç senetleri, borç ödeme makbuzları, ipotek ve rehin senetleri.

19. (2535 sayılı Kanunun 1'inci maddesiyle değişen fıkra) Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıfların kuruluş işlemlerinde düzenlenen her türlü kağıtlarla, Türk Silahlı Kuvvetlerini (Jandarma Genel Komutanlığı dahil) güçlendirmek amacıyla kurulmuş vakıfların her türlü işlemlerinde düzenlenen kağıtlar.

20. (Finansman Kanununun 103'üncü maddesiyle eklenen fıkra) İktisadi Devlet Teşekküllerine ve sermayesinin yarıdan fazlası Devlete veya İktisadi Devlet Teşekküllerine ait olan Kamu İktisadi Teşebbüslerine Hazinece yapılacak ikrazlara ait işlemlerle ilgili kağıtlar.

21. (4697 sayılı Kanunun 11 inci maddesiyle eklenen bent, Yürürlük: 7.10.2001) Sigorta ve emeklilik şirketleri ile emeklilik yatırım fonlarının kuruluşları dahil her türlü işlemlerinde düzenlenen ve damga vergisi bu şirketler veya fonlar tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

22. (4842 Sayılı Kanunun 29 uncu maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 1.1.2004) Kurumlar Vergisi Kanununun 7 nci maddesinin 24 numaralı bendinde belirtilen kurumların kredi teminatlarına ilişkin işlemlerinde düzenlenen kağıtlar.

Vergileme ölçüleri:

Madde 10- Damga Vergisi nispi veya maktu olarak alınır.

Nispi vergide, kağıtların nevi ve mahiyetlerine göre, bu kağıtlarda yazılı belli bir para, maktu vergide kağıtların mahiyetleri esastır.

Belli para terimi, kağıtların ihtiva ettiği veya bunlarda yazılı rakamların hasıl edeceği parayı ifade eder.

Belli Para Deyimi

Damga Vergisi Kanunu’nun 10 uncu maddesinin son fıkrası hükmünde, belli para deyiminin kağıtların ihtiva ettiği veya kağıtlarda yazılı rakamların hasıl edeceği parayı ifade edeceği hükme bağlanmıştır. 4 üncü madde hükmüne göre kağıtların mahiyetinin tayininde, atıf yapılan kağıdın hükümleri nazara alınacağından, kağıt ekleri veya atıf yaptığı diğer kağıtlardaki rakamlar da, asıl kağıttaki rakamlar yerine geçer. Belli para, gerektiğinde bu rakamların hasıl edeceği tutara göre bulunmuş olur.

Kısaca kağıtta, verginin hesabına esas alınacak meblağın özel şekilde hesaplanmamış olması vergilemeyi etkilemez. Örneğin bir taşıma mukavelesinden 10.000 ton demir cevherinin 2 milyar liraya taşınacağı kayıtlı ise, vergi binde beş oranı ile 2 milyar üzerinden hesaplanır.

Bazı hallerde belli bir meblağın oluşacağı anlaşılmakla birlikte bunun, kağıdın düzenlendiği anda hesaplanması mümkün olmayabilir. TRT tarafından yapılacak yayın süresi ve birim fiyat belirtildikten sonra reklamın, belli programlar öncesi veya arasında yapılması halinde, ayrıca belli bir miktar fark alınacağı, ancak bunun kaç defa gerçekleştirileceği konusunda idarenin taahhütte bulunmaması halinde, ileride az veya çok tutarda oluşacağı kesin olmakla birlikte bu ek meblağ, sözleşmenin düzenlendiği anda bilinmediğinden, nazara alınmaz.

Meblağın başlangıçta hesaplanamaması, bazen kağıdın bütünüyle maktu vergiye tabi olmasına yol açabilir. Örneğin, bir maden sahasının belli süreyle istihraç edilecek cevherin satışı ile ilgili bir mukavelenamede, birim fiyat bulunsa bile, bir meblağa ulaşmak mümkün değildir. Çünkü, öngörülen sürede ne kadar cevher istihraç edileceği bilinemez. Dolayısıyla, bu hallerde maktu vergi alınması ile yetinmek durumu doğar.

Taahhüt edilen işin belli bir oranda artırılabileceğinin öngörüldüğü sözleşme ve kağıtlarda belli paranın tayini

Resmi daire ve müesseseler ve bunlar dışındaki kuruluşlarla, müteahhitler arasında özellikle inşaat onarım işleri ile ilgili olarak düzenlenen sözleşmelerde, genellikle işveren dilediği takdirde, ihale bedelinin %20 fazla veya noksanını yaptırabilir hükmüne yer verilir. Resmi ihalelerde bu husus, sözleşmelere eklenmekte olan Bayındırlık İşleri Genel Şartnamesinde de yer alır.

Bu hallerde belli para olarak sözleşmedeki meblağ esas alınır. Bu meblağa muhtemel yüzde yirmi fazlalığın eklenmesi yoluna gidilmez.

Belli para gösterme mecburiyeti:

Madde 11- (Finansman Kanununun 94 üncü maddesiyle değişen madde) Cari hesap şeklinde açılan kredilerle her türlü ikrazata ait taahhütname ve mukavelenameler (iskonto ve iştira senetleri taahhütnamesi- Dispans- dahil) ve bunların temlik, yenileme, devir ve değiştirilmesine müteallik bütün kağıtlarda ve keza matlupların devir ve temlikine ilişkin mukavelename ve temliknamelerde ikraz veya temlik edilen para miktarının veya azami haddinin gösterilmesi mecburidir. Gösterilmediği takdirde bu kağıtların her birinden alınması gereken Damga Vergisi ile cezası olayın meydana çıktığı tarihte, ilgili bulunduğu cari hesapta kayıtlı kredi veya ikrazat miktarına göre hesaplanır ve alınır.

Bu vergi ve cezanın ödenmesinde mukriz ve müstakrizlerle temlik eden ve adına temlik yapılan şahıslar ve müesseseler müteselsilen sorumludurlar.

Dispans

Sözlük anlamı; istisna, muafiyet, özel müsaade ve ruhsat demek olan dispans banka dilinde iskonto yaptıran müşterilerden alınan ve iskonto işlemlerinde bankanın hak ve alacaklarını güvence altına alan tek taraflı bir iskonto taahhütnamesidir.

Matlup : Alacak Tablosunu ifade eder.

Mükriz : Ödünç para veren anlamına gelir.

Müstakriz : Ödünç para alan anlamına gelir.

Müteselsil sorumluluk

Birden çok kimselerin bir zararın tamamından ayrı ayrı sorumlu tutulmaları halidir. Birden çok kimselerin birlikte bir zarara meydan vermeleri halinde bunların hepsi zincirleme sorumlu tutulur (B.K. mad. 50). Fakat bu madde hükmüne girmemekle beraber, birden çok kimselerin aynı zarardan dolayı sorumlu tutuldukları haller pek çoktur.

Yabancı paraların Türk parasına çevrilmesi:

Madde 12- Damga Vergisine tabi kağıtlarda yazılı yabancı paralar Maliye Bakanlığınca tayin ve ilan edilecek fiyat üzerinden Türk parasına çevrilerek ona göre Damga Vergisi alınır.

Nispet:

Madde 14- Kağıtların Damga Vergisi bu kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı nispet veya miktarlarda alınır. (4369 sayılı Kanunun 77 inci maddesiyle eklenen hüküm) Şu kadar ki her bir kağıt için hesaplanacak vergi tutarı (1) sayılı tabloda yer alan sınırlamalar saklı kalmak üzere (5281 Sayılı Kanunun 43/2 maddesiyle değişen ibare; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) 800 bin Yeni Türk Lirasını aşamaz . Bir önceki yılda uygulanan bu azami tutar, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere, o yıl için tespit ve ilan olunan yeniden değerleme oranında artırılır. (4842 Sayılı Kanunun 28 inci maddesiyle eklenen ibare, Yürürlük: 24.4.2003) Bakanlar Kurulu yeniden değerleme oranının % 50 fazlasını geçmemek ve % 20'sinden az olmamak üzere yeni oranlar tespit etmeye yetkilidir.

Belli parayı ihtiva eden mukavelenamelerin değiştirilmesi halinde artan miktar aynı nispette vergiye tabidir. Bunların devri halinde aslından alınan verginin dörtte biri alınır.

(Finansman Kanununun 95 inci maddesiyle eklenen fıkra) Mukavelenamelerin müddetinin uzatılması halinde aynı miktar veya nispette vergi alınır.

Akreditif mektup ve telgraflarında süre uzatıldığı takdirde verginin dörtte biri alınır.

Yabancı memleketlerden Türkiye üzerine düzenlenen kağıtlar aynı miktarda, yabancı memleketlerin birinden diğeri üzerine düzenlenip Türkiye'de tedavüle çıkarılanlar ise yarı nispette vergiye tabidir.

Bir mukavelenamenin değiştirilmesi ya ek bir mukavele ile yahut mektup teatisi veya mukavele üzerine verilecek şerhlerle sağlanır. Hangi şekilde yapılmış olursa olsun mukavele değişikliği Damga Vergisinin konusuna girecektir.

14 üncü maddede söz konusu mukavele değişikliğinin artan miktarı kadar vergileneceğini hükmetmektedir.

Belli bir parayı ihtiva eden mukaveleler para miktarında artış yapılmadan da değişikliğe uğrayabilir. Bu takdirde durum, genel hükümlere göre değişikliğin ek bir mukavele ya da mektup ya da şerhle yapılmış olmasına göre Kanunun 1 ya da 2 nci madde hükümleri uyarınca değerlenecektir. 14 üncü maddede sadece artan miktardan söz edilmiş olması, maddede ‘vergi nispeti’ ile ilgili hükümlere yer verilmiş olmasından ileri gelmektedir.

Burada mukavele değişikliği genel olarak ele alınıp muhtelif hallerde ne şekilde vergileme yapılacağı açıklanacaktır.

1- Belli paranın artması

Mukavele değişikliğinde belli para arttığında, artan para aynı nispetle vergiye tabi olacaktır. Artışın sağlanması, başlangıç mukavelesine şerh verilerek yapılabilir. Mektup teati edilebilir. Veya ek bir mukavele yapılmış olabilir.

2- Belli parada artış olmaksızın yapılan mukavele değişiklikleri

Belli parada artış olmaksızın yapılan mukavele değişiklikleri (ayrıca süre uzatımı veya mukavele devri de yoksa) nispi vergiye tabi olmaz. Genel hükümlere göre maktu vergi alınmakla yetinilir.

3- Mukavele değişikliği - yeni mukavele ayırımı

Bir mukavelede yapılacak iş, taraflar ve bedel olmak üzere üç ana unsur vardır. Bedelin artması mukavele değişikliği olarak, 14 üncü maddede düzenlenmiştir. Taraflardaki değişiklik de devir adı ile yine 14 üncü maddede düzenlenmiştir. Fakat yapılacak işin değiştirilmesi hali ile ilgili bir hüküm yoktur. Bu tür değişikliklerin yeni bir mukavele sayılması gerekir.

İzah edilen durum uygulamada ortaya çıkması normal olarak söz konusu olacak bir durum değildir. Bu nedenle, konu hakkında idari bir yorum bulunmadığı gibi kazai bir içtihat da yoktur. Ancak bir mukavelenin üç asli unsurundan ikisi hakkında 14 üncü maddede özel düzenleme yapıldığı halde, üçüncüsü bakımından böyle bir yola gidilmemiş olması karşısında başka bir yorumun mümkün olmayacağı kanısındayız.

Devir, mukavelenamenin taraflarında değişikliği ifade eder. 14 üncü maddenin ikinci fıkrasında belli parayı ihtiva eden mukavelelerin devri halinde aslından alınan verginin dörtte biri alınacaktır.

Mukavelenin devrine tipik örneği borcun nakli sözleşmeleri oluşturur. Bir işçi yapı kooperatifinin Sosyal Sigortalar Kurumundan aldığı borcu, aradan çekilerek ortaklarına devretmesi halinde, borcun nakli ile ilgili kağıt aslın dörtte biri oranında vergilenir. Bir başka örnek olarak taahhüt suretiyle yapılan inşaat onarım işlerinde birinci müteahhidin, iş ve sözleşmeyi işverenin uygunluğu ile bir başkasına devretmesi gösterilebilir.

1-Genel olarak

Damga Vergisi Kanunu’nun 14 üncü maddesi hükmüne göre belli parayı ihtiva eden mukavelelerin süresinin uzatılması halinde, başlangıçtaki meblağ üzerinden aynı nispette vergi alınması gerekir.

* ‘İlave olunan veya tekerrür eden meblağ’ deyimleri neyi ifade eder?

Sayıştay Genel Kurulu bir kararında süre uzatımına bağlı olarak nispi esasta vergileme yapılmaması ‘ilave olunan veya tekerrür eden’ bir meblağın ortaya çıkmaması şartına bağlamıştır. Vergi idaresi bu karar üzerine çıkardığı tamimlerde konuyu sadece taahhüt suretiyle yaptırılan inşaat onarım işleri açısından ele almış fakat sözü edilen deyimlerden özellikle ‘tekerrür eden meblağ’ dan ne anlaşılması gerektiğini açıklamamıştır.

Belli örneklerle ifade etmek gerekirse, ifade edilmek istenen şu olmak gerekir.

Bir satış mukavelesinde, teslim süresinin uzatılması, vergileme gerektiren bir süre uzatımı sayılmayacaktır. Çünkü örneğin, 20 milyarlık çimentonun 1997 yılında teslimi öngörülmüş fakat herhangi bir sebeple, bu sürede teslim yapılamadığı için 6 aylık ilave bir süre verilmişse ortaya ilave bir meblağ çıkmadığı gibi, meblağın tekerrür etmesi de söz konusu değildir. Bir nakliye sözleşmesinde üç ayda tamamlanacağı öngörülmüş nakliyenin, zamanında bitirilmemesi ile iki ay daha uzatılmasında da durum aynıdır. Ne meblağda bir artış ne de belli meblağdan, daha fazla süre ile yararlanma durumu vardır.

Bununla beraber süre uzatımı artan miktarda bir cezai şartla birlikte yapılmış ise bu takdirde Sayıştay’a göre de, bu meblağ üzerinden vergileme yapılacağının kabulü gerekliliği vardır.

Bu özel durum dışında süre uzatımı, meblağın tekerrürünü gerektirir. Bir şirket sözleşmesinde şirketin başlangıçta öngörülen süresinin dolması üzerine süre uzatılması şeklinde yapılacak değişiklik başlangıçtaki meblağ üzerinden vergilemeyi gerektirecektir. Çünkü aynı meblağla (sermaye ile) şirket yeniden kurulmuş olmakta, meblağ tekerrür etmektedir.

Süre uzatımında uzatılan süreye bağlı hesap edilebilir bir meblağ ortaya çıktığı durumlar farklıdır. Örneğin yıllığı 500.000 milyon liradan 10 yıl süreyle yapılmış bir kira kontratının süresi bu defa yıllığı 800.00 milyon liradan iki yıl uzatıldığında uzatılan süreye bağlı olarak ortaya(800.000 x 2=) 1.6 milyar liralık bir ilave meblağ çıkmaktadır. Sayıştaya göre bu hallerde vergilemenin 1.6 milyar liralık meblağ üzerinden yapılması gerekir. Eski meblağın tekerrürü söz konusu değildir. Süre uzatımının ortaya çıkardığı ilave meblağ belirlidir.

2- Akreditif mektup ve telgrafları

Akreditif mektup ve telgraflarında süre uzatımı, asıl nispetin (binde üç) dörtte biri oranında vergiye tabidir.

* Akreditif bakiyelerinin iptali

Akreditif muamelelerinde, malların birim fiyatları veya masraflar itibariyle ufak bakiyeler kalabilir. Bunların iptali için bankalarca lehdara yazılan mektup ve telgraflar da 2 nci madde uyarınca vergiye tabi olur.

3- Süre uzatımı ve meblağ artışının bir arada olması

Belli parayı ihtiva eden kağıtlardaki meblağ artışı, artan kısım üzerinden vergilemeyi gerektirir. Süre uzatımında ise önceki açıklamalarda belirtildiği şekilde işlem yapılır. İkisinin bir arada bulunduğu haller Damga Vergisi Kanunu’nun 6 ncı madde hükmü dahilinde değerlenir. En yüksek vergi alınmasını gerektiren işlemin vergisi alınmakla yetinilir.

Akreditif

Tanımı

İhraç edilen malların bedelleri genellikle akreditif denilen kredi mektupları aracılığıyla yapıhr. İthalatçı firma, kendi bankasına emir vererek, almayı kararlaştırdığı malın karşılığını, kendi bankasına emir vererek, ihraç eden firmanın bankasına bir kredi mektubu ile mal ihraç edildiği takdirde ödemeyi taahhüt ettiğini bildirir. İşte bu taahhütün yapıldığı belgeye "akreditif' ya da "kredi mektubu' denir. Bu şekilde ihracatçı firma malı ihraç ettikten sonra, ödemenin yapılacağını garanti etmiş olur.

Kredi mektubunda, ihraç edilecek(ithal edilecek) malların özellikleri ve diğer koşullar da esasa bağlanabilir. Örneğin, ihraç sırasında hazırlanacak ve ithalatçı firmaya gönderilecek menşe şahadetnamesi ambalaj şekli, malın kaç partide ve hangi aralıklarda gönderileceği kredi mektubunda belirtilebilir. Bu durumda kendi bankası, belirtilen hususlara uymaması halinde, ödemenin garanti edilemeyeceğini belirterek ihracatçıyı uyarır. İhracatçı, malı ihraç ettikten sonra, akreditifte belirtilen hususları yerine getirdiğini kendi bankasına belgeler. Banka bunları ithalatçının bankasına ulaştırır.

Bu şekilde uyuşma sağlandıktan sonra kredi mektubunda yazılı karşılık satıcının bankasına transfer edilerek ödeme gerçekleştirilir.

Akredif geri çevrilebilir (kabili rücu) ya da geri çevrilemeyen (gayri kabili rücu) olmak üzere iki şekilde açılabilir. Geri çevrilebilen akreditif türünde, ihracatçı firmaya herhangi bir uyarıda bulunulmaksızın açılan kredinin durdurulabileceği ya da koşullarının değiştirilebileceği tarafiarca kabul edilmektedir. Bu tür akreditif satıcı firmaya yeterli güvence sağlamadığı için fazlaca benimsenmez. Geri çevrilemeyen mektup tüıü daha fazla kullanılan türdür. Satıcı firma belli koşullara uyduğu takdirde mektubun iptal edilemeyeceği ya da değiştirilemeyeceği taraflarca bilinir.

Türleri

Gayri Kabili Rücu Akreditif

Başlangıçta belirtilen akreditif şartlarına tamamen uyulması kaydıyle; belirlenen süre içinde çekilecek poliçelerin akreditifi açan banka tarafindan kabul edileceği veya ödeneceği hakkında kesin taahhüdü ihtiva eden bir akreditif çeşididir.

Bütün ilgililer (Lehdar, amirve muhabir bankalar) tarafindan kabul edilmedikçe bu tür akreditifler iptal edilemez veya değiştirilemez.

Gayri kabili ıücu akreditifin lehdarı, akreditifin şartlarını yerine getirdiği takdirde, oluru alınmaksızın vadesine kadar iptal edilemeyeceğinden ya da hükümlerinin değişmeyeceğinden emin olacaktır.

Bu tür akreditiller daima belirli bir meblağ üzerinden ve yine belirli bir vade ile açılırlar.

Kabili Devir (Temlik) Akreditif

Lehdarı tarafindan üçüncü bir şahsa devredilebilen temlik edilebilen akreditiftir. Akreditif talimatında aksine bir şart bulunmadığı takdirde akreditif lehdarı tarafindan üçüncü bir şahsa devredilemez. Ancak ithalatçı firma açtırdığı akreditifin konusunu teşkil eden malların, lehdardan başka bir firma tarafindan sevk edilmesine imkan vermek üzere "kabili devir" olduğuna dair bir şart koydurursa akreditifin lehdar tarafindan başkasına devredilmesi mümkün hale gelir; bir akreditifin "kabili devir" olabilmesi için bu şartın açıkça yer alması gerekir. Bu tür akreditifler sadece bir defa devredilebilirler. Böyle bir akreditifi devralan ikinci lehdar, üçüncü bir şahıs lehine deviryapamaz.

Kabili Nakil Akreditif

Lehdarı tarafindan başka bir ülkeye transferi mümkün olan akreditiflerdir. Akreditifin lehdarı malın ilk üreticisi olmadığı durumlarda karşılıklı akreditif masrafinı ortadan kaldırmak için kabili nakil akreditif şekfi kullanılır.

Kabili devir akreditifler, aksine bir açıklık yoksa nakil" ibarelerini koyarlar.

Kabili Rücu Akreditif

Şartları sonradan değiştirilebilen, kısmen ya da tamamen iptal edilebilen akreditif çeşididir.

Bu tür akreditifde amir ya da amir banka tarafindan, lehdarın bilgisi ya da kabulü olmaksızın, akreditif şartlarında değişiklik yapmak, kısmen ya da tamamen iptal etmek mümkündür. Bu kabili rücu akreditifde "iptal edildiği hakkında bir ihbar alınmadan önce yapılan ödemelerin kabul edileceği" şeklinde bir kayıt bulunmuyorsa iptalini ihbar etmeye dahi gerek yoktur. Bankalar böyle bir kaydı ihtiva etmeyen kabili rücu akreditiflere dayanarak ödemede bulunmaktan kaçınırlar. Çünkü yapılacak ödemenin amir bankaca kabul edilip edilmeyeceğini bilmeleri mümkün değildir. Böyle bir durumda yapılan ödemenin teminatı vesaik ile keşidecinin imzalarıdır. Kabili rücu akreditifde lehdarın yani satıcinın durumu sağlam değildir.

Kabili Taksim Akreditif

İthal edilecek malların birkaç firma tarafindan üretilmesine ve sevk edilmesine imkan veren akreditiflerdir.

Alıcı firma genellikle kendi adına alımlarda bulunmak üzere görevlendirdiği temsilcisi lehine 'kabili devir' ve "kabili taksim' bir akreditif açtırır. Temsilci de çeşitli kaynaklardan satın aldığı malların bedellerini akreditifi taksim ederek satıcı firmalara devretmek suretiyle kolaylıkla ödetmek imkanını bulur. Kısmi sevkiyat imkanı bulunduğu hallerde kabili devir bir akreditifin ayrıi zamanda kabili taksim sayılması gerekir. Akreditifin kabili taksim olduğu çok defa "kısmi sevkiyata ve kısmi tediyeye müsaade edilmiştir' şeklinde belirtilir.

Yabancı memleketlerde düzenlenip Türkiyeye gönderilen kağıtlar normal nispette vergiye tabi olur. Ancak, yabancı memleketlerin birinden diğeri üzerine düzenlenip Türkiyede tedavüle çıkarılan kağıtlar yarı nispetinde vergiye tabi tutulur.

Damga Vergisi Kanunu’nun 12 nci maddesinde Damga Vergisine tabi kağıtlarda yazılı yabancı paraların Maliye Bakanlığınca tayin ve ilan edilecek kurlarla Türk parasına çevrileceği belirtilmiştir. Yabancı para değerindeki değişiklik, mukavelenin değiştirilmesi, süre uzatımı ve devir halinde vergilemeyi etkileyen bir unsur olarak ortaya çıkar.

Sözleşmedeki belli parayı artırıcı değişikliklerde artın kısım, artış tarihindeki kurla değerlenerek vergi hesaplanır. Süre uzatımında ‘vergiyi doğuran olayın bulunduğu’ kabul edildiğinde başlangıçtaki meblağ yeni kurla değerlenerek vergi alınma durumu doğar.

Yabancı para üzerinden düzenlenmiş mukavelenin devir edildiği tarihte, başlangıçtaki meblağ, devir tarihindeki kurla değerlendirilir. Dörtte bir nispetindeki vergi, yeni kurla bulunacak değer üzerinden hesaplanır.

Yabancı para üzerinden düzenlenmiş akreditif mektup ve telgraflarının süresinin uzatıldığı hallerde de değerleme, sürenin uzatıldığı tarihteki kurla yapılır.

Ödeme şekilleri:

Madde 15- (5281 Sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle [mu1] değişen fıkra; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) Damga Vergisi makbuz karşılığı, istihkaktan kesinti yapılması veya basılı damga konulması şekillerinden biriyle ödenir.

Basılı damga konulması şekliyle ödeme:

Madde 17- Aşağıda yazılı kağıtların Damga Vergisi pul yerine basılı damga konulması şekliyle de ödenebilir.

1. Makbuz ve ibra senetleri

2. Faturalar

3. Ulaştırma ile ilgili kağıtlar

4. Elektrik, havagazı, telefon ve su abonman mukavelenameleri

5. Maliye Bakanlığının müsaadesi alınmak şartiyle vergiye tabi diğer kağıtlar.

(Finansman Kanununun 98 inci maddesiyle eklenen fıkra) Maliye Bakanlığı yukarıda yazılı olanların ve diğer kağıtların vergisini basılı damga konulması şekliyle ödetmeye yetkilidir.

Makbuz Senedi

Emtia senetlerinden biri olan makbuz senedi, çeşitli türden malların kolayca devredilmesi amacıyla umumi mağazalar tarafından çıkarılabilen bir kıymetli evraktır. Sadece kendilerini temsil eden senedin el değiştirmesi ile bir mal ya da zahirenin bir kişinin mülkiyetinden çıkıp diğerinin mülkiyetine girmesini sağlayabilmek için, ekonomik açıdan yükleme, boşaltma, taşıma gibi masraflardan tasarruf edilmesini sağlarlar.

Umumi mağazaların çıkardığı makbuz senedinde bulunması gereken hususlar şunlardır.

1. Malı tevdi edenin ad ve soyadı ile meslek ve ikametgahı,

2. Tevdiatın yapıldığı umumi mağazanın ticaret unvanı ile bulunduğu yer,

3. Tevdi olunan şeylerin cins ve tutarı ile nitelik ve değerinin bilinmesi için açıklanması gereken hususlar,

4. Tevdi olunan şeylerin tabi olması gereken bütün vergi, resim ve harçların ödenip ödenmediği ve sigorta edilip edilmediği,

5. Ödenmiş olan veya ödenecek ücret ve masraflar,

6. Senedin kimin namına veya emrine düzenlendiğini gösteren bir ibare,

7. Umumi mağaza sahibinin imzası.

Türk Ticaret Kanununun 748 inci maddesi uyarınca makbuz ve varanttan oluşan vesikanın dip koçanlı bir defterden koparılması ve defterin umumi mağazaya ait vesikalar arasında saklanması gereklidir. Makbuz senedinin hamili, masrafları kendisine ait olmak koşuluyla önceden umumi mağazaya tevdi olunan şeylerin bölümlere ayrılmasını ve her kısım için ayrı ayrı senet verilmesini isteyebilir. Bu takdirde eski vesika geri verilerek iptal olunur.

Makbuz senedi emre ya da nama yazılı olarak düzenlenebilir ve her iki durumda da ciro ve teslim yolu ile devredebilir. Ciro yapıldığı günün tarihini de içermelidir.

Makbuz senedi ile varant birlikte beyaz ciro ile de devredebilir. Bu tür bir ciro, her iki senet teslim edildiği takdirde cirantanın haklarını hamile geçirir. Makbuz senedinin cirosu, bu cironun varant ile birlikte yapılıp yapılmadığına göre farklı sonuçlar doğurur. Gerçekten Türk Ticaret Kanununun 751 nci maddesi uyarınca makbuz senedi ve varantın birlikte cirosu, tevdi olunan şeylerin mülkiyetini, buna karşılık yalnız makbuz senedinin cirosu varant hamilinin hakkı saklı kalmak koşulu ile tevdi olunan şeylerin mülkiyetini nakleder.

Makbuz senedinin kaybedilmesi ya da miras ve iflas nedeniyle çıkan uyuşmazlıklar hariç olmak üzere, umumi mağazalara tevdi olunan şeyler üzerinde haciz, el koyma ve rehin yapılamayacağından bir makbuz senedinin hamili hukuken oldukça güvenli bir durumdadır.

Varanttan ayrılmış bir makbuz senedinin hamili, varant ile temin edilmiş olan borcun anapara ile vade gününe kadar olan faizlerini umumi mağazaya devdi ederek vade gününden önce de eşyayı çekebilir. Aynı şekilde varanttan ayrılmış makbuz senedinin hamili, umumi mağazaya tevdi olunan misli eşyadan bir kısmını çekmek istediği takdirde, mağazanın sorumluluğu altında hem çekeceği kısım ve hem de varant ile temin edilmiş borç ile orantılı bir miktar parayı mağazaya tevdi eder.

Makbuz senedi poliçeler hakkındaki zamanaşımı sürelerine tabidir. Cirantalara karşı başvuru için zamanaşımının başlangıcı eşyanın satış günüdür.

Bir makbuz senedini yitiren hamil, bu senede malik olduğunu kanıtlamak ve teminat vermek suretiyle umumi mağazanın bulunduğu yerdeki mahkemeden alacağı izin üzerine keyfiyetin kararda gösterilen o yer gazetelerinde ilanından ve muhalefet için belirlenecek sürenin geçmesinden sonra ikinci bir nüsha alabilir. İzin mağazaya tebliğ olunur. Alacaklının mağazanın bulunduğu yerde bir ikametgah göstermesi gerekir. Mağaza sahibi ile borçlu izin kararına itiraz edebilirler. İtiraz üzerine mahkeme derhal hükmünü verir. Hüküm alacaklının lehine ise, icranın geri bırakılmasına karar verilemez. Ancak ilgililerin talebi üzerine tetkik mercii hüküm kesinleşinceye kadar tevdi olunan eşyanın satışından elde edilecek paranın icra veznesinde saklanmasına karar verebilir.

Makbuz verilmesi şekliyle ödeme:

MADDE 18 - (5281 Sayılı Kanunun 2 nci maddesiyle değişen madde; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) Bu Kanunda gösterilen haller dışında Damga Vergisi makbuz karşılığında ödenir.

Maliye Bakanlığı makbuz karşılığı ödemeye ilişkin usûl ve esasları belirlemeye yetkilidir.

İstihkaktan kesinti şekliyle ödeme:

Madde 19- Genel ve katma bütçeli dairelerle il özel idareleri ve belediyeler, bankalar, iktisadi kamu teşekkülleri ve benzeri teşekkül, iştirak ve müesseselerin ödemelerinde kullanılan ve nispi vergiye tabi bulunan makbuzlarla bu mahiyetteki kağıtlara ait vergilerin,

a)Bu ödemelerin yapılması,

b)Avans suretiyle ödemelerde avansın itası,

Sırasında ilgili daire ve müesseseler tarafından istihkaklardan kesinti yapılması şekliyle ödenmesine Maliye Bakanlığınca izin verilebilir.

(Finansman Kanununun 100 üncü maddesiyle eklenen fıkra) Maliye Bakanlığı lüzum gördüğü hallerde vergiyi istihkaktan kesinti yapılması şekliyle ödetmeye yetkilidir.

Basılı damga konulmasında ödeme zamanı:

Madde 21- Basılı damga konulacak kağıtların vergisi, yüzde beş noksanı ile peşin olarak ödenir.

Makbuz karşılığı ödemelerde ödeme zamanı:

MADDE 22 - (5281 Sayılı Kanunun 3 üncü maddesiyle değişen madde; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) Makbuz karşılığı ödemelerde Damga Vergisi;

a) Maliye Bakanlığınca belirlenen mükellefler, kurum ve kuruluşlar tarafından bir ay içinde düzenlenen kağıtların vergisi, ertesi ayın yirminci günü akşamına kadar vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve yirmialtıncı günü akşamına kadar ödenir.

b) (a) bendi dışındaki hallerde, kâğıdın düzenlendiği tarihi izleyen onbeş gün içinde vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve aynı süre içinde ödenir.

Maliye Bakanlığı, bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esasları belirlemeye, lüzum göreceği işlemlere ilişkin kâğıtlara ait verginin yukarıdaki sürelere bağlı kalmaksızın ve beyanname aranmaksızın kâğıdın düzenlenmesinden önce veya noterlerce işleme tâbi tutulması sırasında ödenmesi zorunluluğunu getirmeye, vergiyi işlem anında ilgili kamu kurum veya kuruluşuna makbuz karşılığı ödettirmeye yetkilidir.

İstihkaktan kesinti şekliyle ödemelerde ödeme zamanı:

Madde 23- Genel bütçeli daireler dışında kalan ve istihkaktan kesinti yapmak durumunda bulunan daire ve müesseseler tarafından bir ay içinde kesilen Damga Vergisi, ertesi ayın 20 nci günü akşamına kadar ödemenin yapıldığı yer vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve (5228 Sayılı Kanunun 59/4-b maddesiyle [mu2] değişen ibare, Yürürlük: 31.07.2004) 26 ncı günü akşamına kadar yatırılır.

Vergi ve cezada sorumluluk:

MADDE 24- Vergiye tabi kağıtların Damga Vergisinin ödenmemesinden veya noksan ödenmesinden dolayı alınması lazım gelen vergi ve cezadan, mükelleflere rücu hakkı olmak üzere, kağıtları ibraz edenler sorumludur.

(2344 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle değişen fıkra) Birden fazla kişi tarafından imza edilen kağıtlara ait vergi ve cezanın tamamından imza edenler sorumludurlar. Bunlar arasında vergiden müstesna olanların bulunması Damga Vergisinin noksan ödenmesini gerektirmez. Damga Vergisinden muaf kuruluşlarca kişilerin (1) sayılı tabloda yer alan işlemleriyle ilgili olarak düzenlenen ve sadece bu kurumların imzasını taşıyan kağıtlara ait verginin tamamı kişiler tarafından ödenir. Ancak bu kağıtlara ait verginin hiç ödenmemesi veya noksan ödenmesi halinde vergi ve cezanın tamamından kişilerle birlikte kurumlar müteselsilen sorumludurlar.

(5281 Sayılı Kanunun 4 üncü maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) 22 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında bulunanlar, taraf oldukları işlemlere ilişkin kâğıtlara ait verginin beyan ve ödenmesinden sorumludurlar. Verginin ödenmemesi veya noksan ödenmesi durumunda vergi, ceza ve fer'ileri, vergi için diğer işlem taraflarına rücu hakkı olmak üzere, bu fıkrada belirtilen kişilerden alınır.

Resmi daireler veya noterlerce düzenlenerek kişilere verilen veya dairede bırakılan ve Damga Vergisi hiç alınmayan veya noksan alınan kağıtların vergisi mükelleflere, cezası düzenliyene aittir.

Vergi ve ceza, vergi için mükelleflere rücu hakkı olmak üzere, kağıtları düzenleyenlerden alınır.

Özel sorumluluk:

Madde 25- Yabancı memleketlerle Türkiye'deki elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen ticari ve mütedavil kağıtların Damga Vergisi ve cezası, mükelleflerine rücu hakkı saklı bulunmak üzere hamillerinden alınır.

Resmi dairelerin mecburiyeti:

Madde 26- Resmi dairelerin ilgili memurları kendilerine ibraz edilen kağıtların Damga Vergisini aramaya ve vergisi hiç ödenmemiş veya noksan ödenmiş olanları bir tutanakla tespit etmeye veya bunları tutanağı düzenlemek üzere, vergi dairesine göndermeye mecburdurlar.

Maddedeki ‘ilgili memurlar’ deyimini geniş manası ile anlamak iktiza etmektedir. Filhakika bu memurların doğrudan doğruya damga vergisi tatbikatı ile görevli bulunmaları şart olmayıp, vazifesi icabı böyle bir duruma muttali olan her memuru, maddenin şümulü içinde mütalaa etmek icap eder. Bu mecburiyete riayet etmiyen memurlar hakkında da Vergi Usul Kanununun 356 ncı maddesinin 2 numaralı bendinde yazılı cezanın uygulanması gerekir.

B) Noterlerin mecburiyeti:

Kanunun 27 nci maddesine göre, noterler pulsuz ve noksan pullu kağıtları, vergi ve cezası tahsil edilmedikçe tasdik edemeyecek ve suretlerini çıkarıp vermiyeceklerdir.

Noterler damga vergisi tatbikatıyla birinci derecede ilgili bulunmaktadır.

Bu bakımdan kanun vazıı, verginin uygulanmasında kendilerine bir kontrol görevi yüklemiş, maddenin 3 üncü fıkrası ile de bunun müeyyidesini tespit etmiştir.

Bu fıkra hükmüne göre, birinci fıkraya aykırı bir işlem yapıldığı takdirde, mükelleflerden gerekli vergi ve cezası alınacağı gibi, noterlerden de ayrıca aynı miktarda ceza tahsil olunacaktır.

C) Kağıtların terki:

Kanunun 28 inci maddesi hükmüne göre vergi cezası alınması gereken kağıtların hamilleri tarafından terk edilmesi bu cezanın alınmasına mani teşkil etmeyecektir.

Bilindiği üzere damga vergisi mükellefiyetinin doğması bazı kağıtların ibrazına bağlı bulunmakla beraber, genel olarak Mükellefiyet Kanununun 20 nci maddesi gereğince kağıtların düzenlendiği anda doğmaktadır.

Herhangi bir yoklama anında verginin ödenmemiş olduğu tespit edildiği takdirde, hamilleri tarafından vergiye tabi kağıtların terkedilmek istenmesi, mükelleflerin cezai sorumluluğunu ortadan kaldırmayacaktır. Keyfiyet bir tutanakla tespit edildikten sonra, vergi mevzuu kağıt imha edilse bile, gereken vergi ve ceza alınacaktır.

D) Bazı ödemelerde uyulması gereken esaslar:

29 uncu maddede Maliye Bakanlığından müsaade alınmak şartıyla makbuz karşılığı yapılacak ödemelerle, istihkaktan kesinti yapılması, tayin edilerek ilgililere bildirileceği hükme bağlanmış bulunmaktadır.

Bu konuda, damga resmi 7 seri numaralı ve 29 Kasım 1956 tarihli Genel Tebliğde tamim edilmiş olan esasların şimdilik değiştirilmesine lüzum görülmemiştir. Aynı usulün damga vergisi için de tatbiki gerekir. Bu arada avanslardan yapılacak kesintilerin 9 uncu maddenin izahında da temas edildiği üzere kanuna uygun olarak avansın mahsubunda değil, itasında yapılacağına dikkat olunması icapeder.)

E) Kanunun 30 uncu maddesiyle, Vergi Usul Kanununun damga resmine ilişkin hükümlerinin damga vergisi hakkında da uygulanacağı hüküm altına alınmış bulunmaktadır. Buna göre, Vergi Usul Kanununun şimdiye kadar damga resmi hakkında uygulanan hükümleri bundan böyle Damga Vergisi Kanunu hakkında da uygulanmaya devam olunacaktır.

F) Kaldırılan hükümler:

Kanunun kaldırılan hükümlere müteallik 31 inci maddesinin sarahati karşısında, sadece aşağıdaki hususlar hakkında izahat verilmesi yeterli görülmüştür.

1. 1324 sayılı Damga Resmi Kanunu ile ek ve değişiklikleri hakkındaki kanunların reklam ve ilanlara ilişkin damga resmi hükümlerinin (Resmin mevzuu, mükellefiyet, muafiyet, resmin nispeti, pulların ilsak zamanı, resmin tediye şekli, damga resmi cezasının affı hakkındaki hükümlerle ilanlara taalluk eden diğer hükümleri dahil) İlan ve Reklam Vergisi Kanun Tasarısı kanunlaşıncaya kadar Damga Resmi Kanununun bazı maddelerine ilaveler yapılması ve bu kanuna geçici bir madde eklenmesine dair 185 sayılı Kanun hükümlerinin ise, birinci Beş Yıllık Plan devresi sonu olan 31 Aralık 1967 tarihine kadar uygulanmasına devam olunacaktır.

2. Kanunun 31 inci maddesinin 6 ncı fıkrasında gösterilen, 9/7/1953 tarih ve 6124 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu, 15/7/1953 tarih 6168 sayılı Şeker Kanunu, 4/10/1960 tarih ve 93 sayılı Yatırımlar Holding A. Ş. ne bazı istisnalar verilmesine dair kanun, 5/1/1961 tarih ve 222 sayılı İlk Öğretim Kanunu, 20/7/1961 tarih ve 335 sayılı Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları T. A.Ş. ne ait kanunlarda mevcut istisna hükümleri hariç diğer kanunların, damga resmi, tayyare resmi ve müdafaa puluna ilişkin istisna hükümleri bu kanunun yürürlüğe gireceği 1/11/1964 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmış bulunmaktadır. Ancak özel kanunlardaki ilan ve reklamlarla ilgili istisna hükümleri maddenin 1 inci bendi gereğince devam edecektir.

VI. BÖLÜM

Kanunun geçici ve son hükümler bölümünde ise; eski hükümlerin uygulanması, peşin alınan resimlerden bahseden geçici ikinci madde ile yürürlük maddesi ve yürütmeye yetkili olanlara ait son 33 üncü maddeyi ihtiva etmektedir. Bu maddelere ait izahat aşağıdadır.

Geçici Madde 1 - Bu maddeye göre, Damga Vergisi Kanununun yürürlüğe gireceği 1/11/1964 tarihinden önce tanzim olunan kağıtlar hakkında 1324 sayılı Damga Resmi Kanunu uygulanacaktır.

Geçici Madde 2 - Geçici 2 nci maddeye göre, kanunun yürürlüğe girmesinden evvel basılı damga konulması suretiyle resmi peşin alınan kağıtların yeni hükümlere nazaran noksan alınmış vergileri mükellefe tamamlattırılacak vergi mevzuu dışında kalanlardan henüz kullanılmamış olanlarla, tarife değişikliği dolayısiyle fazla alınmış bulunan resimler Vergi Usul Kanununun düzeltme hükümleri gereğince mükellefe red ve iade olunacaktır.

Kanunun yürürlük tarihinden bahseden 32 nci maddede açıklanacak herhangi bir husus yoktur.

Ancak, kanunun yayım tarihi 1/7/1964 olduğuna göre Temmuz ayından sonra gelen üç ay sonunda yani 1 Kasım 1964 tarihinde yürürlüğe girmiş olacaktır.

Kanunun 1 ve 9 uncu maddelerinin açıklanması sırasında da temas edildiği üzere, kanuna bağlı (1) sayılı tablo vergiye tabi kağıtları, (2) sayılı tablo ise, vergiden istisna edilen kağıtları göstermektedir.

Sözü edilen bu tablolar hakkında aşağıda gerekli izahat verilmiştir.

TABLOLAR

1 SAYILI TABLO:

Damga vergisinin mevzuuna giren kağıtlar (1) sayılı tabloda,

I — Akitlerle ilgili kağıtlar,

II — Kararlar ve mazbatalar,

III — Ticari işlemlerde kullanılan kağıtlar,

IV — Makbuzlar ve diğer kağıtlar,

Adları altında 4 bölüm halinde tasnif edilmiştir. Bu suretle bir kağıdın vergiye tabi bulunup bulunmadığı ve tabi ise, vergi nispet veya miktarı kolaylıkla bulunabilecektir.

Tablo tetkik edildiği takdirde müşahede edileceği üzere bazı kağıtların vergi nispet ve miktarları damga resmine nazaran artırılmış veya azaltılmıştır.

Bu kağıtların pek önemlileri aşağıda belirtilmiştir :

a) Vergi nispet veya miktarı azalan kağıtlar :

1. Anonim, eshamlı komandit ve limited şirketlerin mukavelelerinde yazılı sermaye üzerinden ilk 5 milyondan % 010, sonra gelen 5 milyon lira için % 07,5, on milyon liranın yukarısı için % 05 nispetinde vergi alınacaktır. Evvelce hem mukavele üzerinden % 03 ve hem de hisse senetlerinden ayrıca % 015 nispi damga resmi alınmakta idi. Yeni nispetlere göre sermaye şirketlerinin kuruluşları teşvik edilmiş olmaktadır. Bu konuda, tarifede yazılı bir hükme göre şirket mukavelelerinden alınacak verginin 250.000 lirayı aşamayacağına bilhassa dikkati çekmek yerinde olacaktır.

2. Emtia senetlerinden % 03 nispetinde alınmakta olan damga resminin, bilhassa umumi mağazaların faaliyetini engellediği gözönünde tutularak, emtia senetleri, sadece maktuan (5 veya 3) lira ile teklif edilmiştir.

3. Akreditifler evvelce % 03 damga resmine tabi iken bu kanunla nispet % 02 ye indirilmiştir.

4. Borç senetleri ve tahviller % 03 vergiye tabidir. Şirketlerin kredi sağlamasını kolaylaştırmak gayesiyle evvelce tahvillerden % 015 nispetinde alınan resim, bu kanunla % 03 e indirilmiştir.

b) Vergi nispeti artan kağıtlar :

1. Kefalet, teminat ve rehin senetleri evvelce % 03 nispetinde resme tabi iken bu kanunla vergi nispeti % 04'e yükseltilmiştir.

2. Kambiyo senetleri (Poliçe ve bono) ve kambiyo senetlerine benzeyen (Emre yazılı havaleler ve emre yazılı ödeme vaitleri) senetlerin vergi nispeti % 03'den % 04'e yükseltilmiştir.

3. Maktu resme tabi bazı kağıtların, vergileri ise bugünkü para rayicine göre ayarlanmıştır. Mesela : Bilançolar altı liradan on liraya, faturalar altı kuruştan 25, 20, 100 kuruşa çıkartılmıştır.

Aşağıda temas edileceği üzere, damga vergisinin mevzuu, eskiden damga resmine tabi pek çok evrak 1 sayılı tabloya alınmadığından daraltılmış bulunmaktadır.

Buna mukabil fatura ve makbuzların vergileri damga resmine nazaran önemli ve kademeli şekilde yükseltilmiştir.

Bu vesikalardan faturaların, diğer vergiler yönünden de ne kadar önemli bulunduğu malûmdur.

Bu önem fatura ve benzeri evrak için Vergi Usul Kanununa özel usulsüzlük cezaları konulmasını dahi gerektirmiştir. Bu bakımdan, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren vergi dairelerinde teşkil edilecek yoklama ekiplerince devamlı olarak bir süre damga vergisi kontrolü yaptırılacak ve bilhassa faturalar tetkik ettirilerek Damga Vergisinin Kanuna uygun olarak ifa edilip edilmediği kontrol edilecektir.

(1) sayılı tabloda mevcut vergiye tabi kağıtların eskisine nispetle belli başlı farklı tarafları bunlardan ibarettir. Tablonun tetkiki ve uygulanması kolaylık arz ettiğinden bu hususta fazla izahata lüzum görülmemiştir.

Mükellefiyet tablosuna alınmayan ve vatandaşları yakından ilgilendiren bazı kağıtları burada saymak faydalı olacaktır. Bunlardan bazıları :

Dilekçeler, tasdiknameler, şahadetnameler, hüviyet varakaları, yolcu biletleri, doktor raporları, fiyat cetvelleri, ihbarnameler, iyi hal kağıtları, ilmühaberler, protestolar, vekaletnameler, ruhsatnameler, imtiyaznameler, mahkeme ilam ve kararları gibi. Bu vesikalar kanunun yürürlüğe girmesinden sonra, artık damga vergisine tabi tutulmayacaklardır.

2 SAYILI TABLO:

Bu tablo damga resminden istisna edilmiş kağıtları göstermektedir. Bu istisnalar evvelki kanunda mevcut bulunan istisnalardan ibaret olmakla beraber kanunun 31 inci maddesinin 6 ncı fıkrasında da görüleceği cihetle özel kanunlarda mevcut istisna hükümleri kaldırılmış ancak devamında zaruret bulunanlar tablonun 5 No. lu pozisyonuna alınmıştır.

2 sayılı tablodaki kağıtlar V grup altında tasnifli bir şekilde gösterilmiş bulunduğundan bu tablonun gruplarının ayrı ayrı izahında fayda görülmemiştir.

Esasında eskiden damga resmine tabi oldukları ve yeni Damga Vergisi Kanununun (1) sayılı tablosunda da yer aldıkları ve dolayısiyle vergi konusuna girdikleri halde, bazı kağıtların belirli bir kısmı da, (2) sayılı muafiyet tablosuna konulmak suretiyle vergi dışı bırakılmış bulunmaktadır.

Bunların vatandaşlar ve daireler tarafından bilinmesi zaruri görülenleri aşağıda belirtilmiştir.

1. Bilindiği gibi, eski kanunda resmi dairelerin münhasıran resmi kağıtları istisna edilerek, hususi hukuk hükümlerine tabi işlemler dolayısiyle düzenledikleri kağıtlar resme tabi tutulmakta idi.

Bir yandan bu ayırımdaki güçlük, bir yandan da resmi daireleri mükellefiyet altına almakta herhangi bir fayda bulunmaması sebebiyle resmi dairelerce düzenlenen bütün kağıtlar vergiden istisna edilmiştir.

Bu hususu bir misalle açıklamakta faydalı görülmüştür.

Malûm olduğu üzere 1324 sayılı Kanunun 32 nci maddesinin 1 inci fıkrasına göre «Resmi daireler arasındaki muamelatı havi her nevi resmi evrak..." damga resminden muaf tutulmuştu.

Fıkrada vergi muafiyeti, sadece resmi evraka hasredilmiş olduğundan, resmi dairelerin hususi hukuk hükümlerine giren muameleleri dolayısiyle düzenlenen bir evrak resme tabi tutulmakta idi.

Mesela Belediyeye ait bir binanın, Devlete ait bir daire tarafından kiralanması sırasında düzenlenen kira mukavelesi için, gerekli resmin, ödenmesi zaruri bulunmaktaydı.

Halbuki 488 sayılı Kanunun (2) sayılı tablosunun Resmi İşlerle ilgili kağıtlar bölümünün (A/1) bendinde, «Resmi daireler arasındaki işlemleri kapsayan her türlü kağıtlar...» vergiden istisna edilmiştir.

Bu bakımdan, kanunun 8 inci maddesinde yazılı daireler arasında düzenlenecek her türlü kağıtlar, bu meyanda yukarıdaki misalde sözü edilen kira mukaveleleri de vergiden müstesna tutulacaktır.

Ancak burada bilhassa dikkat edilmesi gereken husus şudur : 8 inci maddede yazılı dairelerden biri ile fertler arasında düzenlenecek, vergiye tabi herhangi bir kağıt sebebile mükellefiyet resmi daireye terettüp etse dahi, gereken vergi, yukarıda sözü edilen muafiyet maddesi nazarı itibara alınmadan, kanunun 3 üncü maddesinin 2 nci fıkrası mucibince fertlerden tahsil edilecektir.

2. Mukavelenameler esas itibariyle (1) sayılı tablonun I inci akitlerle ilgili kağıtlar bölümünün (a) ve (b) işaretli bentleri gereğince vergiye tabi oldukları halde; sigorta mukavelenameleri vergiden istisna edilmiş, keza mukavele mahiyetinde bulunan, (Gayrimenkullerin, ayni hakların ve gemilerin) ferağ ve intikal zabıtları da, istisnalara müteallik tabloya alınmakla vergi dışı bırakılmıştır.

3. Yeni Damga Vergisi Kanununda mukavelenamelerin vergilendirilmesi için prensip olarak icap ve kabulün aynı kağıt üzerinde birleşmesi gerektiğinden «Akdi mutazammım siparişi kabul mektupları ile mukavele yerine kaim mektuplar" da vergiden istisna edilmiştir.

4. (1) sayılı tablonun III üncü ticari işlemlerde kullanılan kağıtlar bölümünün (2-a) işaretli fıkrası gereğince vergiye tabi bulunan müstahsil makbuzu ve gider pusulalarının, tüccar ve alıcı çiftçi ile serbest meslek erbabı tarafından müstahsile veya işi yapana verilen nüshaları vergiden müstesna tutulmuştur.

Bilgi edinilmesi ve bu tebliğ gereğince muamele ifası, ancak evvelce damga resmi mevzuunda çıkarılmış olan tebliğlerin; bu kanun ve bu tebliğe aykırı olmayan hükümlerinin uygulanmasına devam olunmasının temini, rica olunur.

Diğer kurum ve kuruluşlar ile kişilerin mecburiyeti:
(5281 Sayılı Kanunun 5 inci maddesiyle değişen başlık; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004)

MADDE 27- (5281 Sayılı Kanunun 5 inci maddesiyle değişen madde; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) Noterler, damga vergisi ödenmemiş veya noksan ödenmiş kâğıtları vergi ve cezası ödenmedikçe tasdik edemezler veya bunların suretlerini çıkarıp veremezler.

Birinci fıkra hükmüne aykırı olarak işlem yapılması halinde, mükellef hakkında Vergi Usul Kanunu hükümleri uygulanmakla birlikte, noterlerden de tasdik ettikleri veya üzerinde işlem yaptıkları her kâğıt için kanunen alınması gereken cezası ayrıca alınır.

Bankalar, kamu iktisadi teşebüsleri ve iştirakleri ile 22 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında bulunanlar, vergisi ödenmemiş veya noksan ödenmiş kâğıtları usulüne uygun olarak vergi ve cezası ödenmedikçe işleme koyamazlar. Vergi ve cezası ödenmeden bu kâğıtları işleme koyan kişi ve kuruluşlardan, kâğıdın mükelleflerinden alınacak ceza tutarınca ayrıca ceza alınır.

Kağıtların terki:

Madde 28- Vergi cezası alınması gereken kağıtların hamilleri tarafından terk edilmesi bu cezanın alınmasına mani değildir.

Bazı ödemelerde uyulması gereken esaslar:

Madde 29- Maliye Bakanlığından müsaade alınmak şartiyle makbuz karşılığı yapılacak ödemelerde istihkaktan kesinti yapılması şeklindeki ödemelerde uyulması gereken esaslar Maliye Bakanlığınca tayin edilerek ilgililere bildirilir.

Bazı Ödemelerde Uyulması Gereken Esaslar:

MADDE 30- Vergi Usul Kanununun Damga Resmine ilişkin hükümleri Damga Vergisi hakkında da uygulanır.

Bazı Ödemelerde Uyulması Gereken Esaslar:

MÜKERRER MADDE 30- (3689 sayılı Kanunun 9 uncu maddesiyle değişen fıkra) Bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yer alan maktu vergiler (Maktu ve nispi vergilerin asgari ve azami miktarlarını belirleyen hadler dahil), bu fıkranın yürürlüğe girdiği tarihe kadar Bakanlar Kurulunca belirlenen miktarlar ile bu miktarların, Vergi Usul Kanunun uyarınca 1990 yılı için tespit ve ilan olunan yeniden değerleme oranı ile çarpılmak suretiyle bulunacak tutarların toplamı kadar artırılmıştır. Her takvim yılı başından geçerli olmak üzere önceki yılda uygulanan maktu vergiler (Maktu ve nispi vergilerin asgari ve azami miktarlarını belirleyen hadler dahil) o yıl için tespit ve ilan olunan yeniden değerleme oranında artırılır. (5035 Sayılı Kanunun 27 nci maddesiyle eklenen eklenen cümle, Yürürlük: 2.1.2004, Geçerlilik: 1.1.2004) (5281 Sayılı Kanunun 6 ncı maddesiyle çıkarılan cümle; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) (4842 Sayılı Kanunun 36/6 maddesiyle değişen ibare, Yürürlük: 24.4.2003) Bu suretle hesaplanan (5281 Sayılı Kanunun 6 ncı maddesiyle değişen ibare; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) vergi tutarının 10 Yeni Kuruşa kadarki kesirleri dikkate alınmaz.

(5035 Sayılı Kanunun 49 uncu maddesiyle kaldırılmıştır, Geçerlilik: 1.1.2004, Yürürlük: 2.1.2004)

(5281 Sayılı Kanunun 6 ncı maddesiyle değişen fıkra; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) Bakanlar Kurulu, elektronik ortamda gönderilenler ile Sermaye Piyasası Kanununun uygulanmasıyla ilgili olarak Sermaye Piyasası Kurulunca düzenlenmesi öngörülen kâğıtların tâbi olduğu damga vergisi nispet ve maktu tutarlarını ibraz yerleri itibarıyla sıfıra kadar indirmeye, indirilen nispet ve tutarlarını kanunî seviyesine kadar çıkarmaya ve bu nispet ve tutarlar dahilinde kâğıtlar itibarıyla farklı nispet ve tutarlar tespit etmeye yetkilidir.

(3986 sayılı Kanunun 11 inci maddesiyle eklenen fıkra) Bu Kanuna ekli (1) sayılı tablodaki 1.1.1994 tarihinden geçerli olan maktu vergiler (maktu ve nispi vergilerin asgari ve azami miktarlarını belirleyen hadler dahil) %100, nispi vergiler %20 oranında artırılmıştır. Bakanlar Kurulu, bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yer alan maktu vergileri (maktu ve nispi vergilerin asgari ve azami miktarlarını belirleyen hadler dahil) ile nispi vergileri birlikte veya ayrı ayrı, maktu vergilerde on katına, nispi vergilerde ise bir katına kadar artırmaya, uygulanmakta olan maktu vergileri yarısına kadar indirmeye, bu had ve miktarlar arasında yeni had, miktar ve nispetler tespit etmeye yetkilidir.

Kaldırılan hükümler:

Madde 31- Aşağıda gösterilen kanunlar ve hükümler yürürlükten kaldırılmıştır.

1. 23.5.1928 tarih ve 1324 sayılı Damga Resmi Kanunu ile ek değişiklikleri (Bu Kanunun reklam ve ilanlara ilişkin Damga Resmi hükümleri ile 15.2.1963 tarih ve 185 sayılı Kanun hükümleri hariç),

2. 28.5.1934 tarih ve 2456 sayılı gümrüklerde istimal edilen bazı evraka müdafaa pulu ilsakı hakkındaki kanun ile ek ve değişiklikleri,

3. 28.5.1934 tarih ve 2459 sayılı Teyyare Resmi hakkındaki kanun ile bu kanunun ek ve değişiklikleri,

4. Fevkalade zam kanunlarının yukarıdaki resimlere ilişkin hükümleri,

5. 10.6.1938 tarih ve 3417 sayılı Tütün ve Tütün İnhisarı Kanununun 12 nci maddesi,

6. 9.7.1953 tarih ve 6124, 4.10.1960 tarih ve 93, 5.1.1962 tarih ve 222, 20.7.1961 tarih ve 335 sayılı kanunlar hariç diğer kanunların Damga Resmi ve yukarıdaki resimlere ilişkin istisna hükümleri,

7. 4.1.1961 tarih ve 213 sayılı VUK'nun 205 inci maddesinin yolcu bilet ücretleri ve sigorta primleri üzerinden alınacak Damga Resmi kayıtlariyle ilgili hükümleri ile 200 üncü maddesinin 5 numaralı fıkrası, 112 nci maddesinin 4 numaralı fıkrası ve 356 ncı maddesinin 2 ve 4 numaralı fıkraları.

Yürürlük

Madde 32- Bu Kanun hükümleri yayımını takip eden aybaşından itibaren 3 ay sonra yürürlüğe girer.

Yetki

Madde 33- Bu Kanunu Bakanlar Kurulu yürütür.

Ek Madde 1- (4778 Sayılı Kanunun 5 inci maddesiyle eklenen madde, Yürürlük: 11.2.2003) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına dayanılarak yapılacak ödemeler ile dostane çözüm bağlamında yapılacak ödemelere ilişkin olarak düzenlenecek kâğıtlar damga vergisinden istisnadır.

Ek Madde 2- (5035 Sayılı Kanunun 28 inci maddesiyle eklenen madde, Yürürlük: 2.1.2004, Geçerlilik: 1.1.2004) Döviz kazandırıcı faaliyetlere ilişkin işlemlerle ilgili olarak düzenlenen kağıtlar damga vergisinden müstesnadır.

Döviz kazandırıcı faaliyetlerin kısmen veya tamamen gerçekleştirilmemesi halinde, gerçekleşmeyen kısma ait alınmayan damga vergisi, mükelleflerden, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ceza ve gecikme faizi ile birlikte geri alınır.

Yukarıda belirtilen hususlarda damga vergisi istisnası uygulamak suretiyle işlem yapan kuruluşlar, istisnaya konu işlemin mahiyeti ile alınmayan vergi tutarını, işlemin yapıldığı tarihi takip eden otuz gün içinde ilgililerin gelir veya kurumlar vergisi bakımından bağlı bulunduğu vergi dairesine bildirmeye mecburdurlar.

Döviz kazandırıcı faaliyetin gerçekleşmediğinin tespit edildiği tarihi takip eden otuz gün içinde, bu durumu vergi dairesine bildirmeyen kuruluşlar damga vergisi, ceza ve gecikme faizinin ödenmesinden ilgililerle birlikte müteselsilen sorumludurlar.

Bu maddenin uygulanması bakımından döviz kazandırıcı faaliyetlerin neler olduğu ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından birlikte tespit edilir.

Eski hükümlerin uygulanması

Geçici Madde 1- Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten evvel mükellefiyet konusuna giren kağıtlar hakkında eski hükümler uygulanır.

Peşin alınan resimler

Geçici Madde 2- Basılı damga konulması suretiyle resmi peşin alınan kağıtların yeni hükümlere göre noksan alınmış vergileri mükellefe tamamlattırılır, vergi mevzuu dışında kalanlardan henüz kullanılmamış olanlarla tarife değişikliği dolayısıyla fazla alınmış bulunan resimler iade edilir.

Peşin alınan resimler

Geçici Madde 2- Basılı damga konulması suretiyle resmi peşin alınan kağıtların yeni hükümlere göre noksan alınmış vergileri mükellefe tamamlattırılır, vergi mevzuu dışında kalanlardan henüz kullanılmamış olanlarla tarife değişikliği dolayısıyla fazla alınmış bulunan resimler iade edilir.

43 SERİ NO'LU DAMGA VERGİSİ KANUNU GENEL TEBLİĞİ

Bilindiği üzere, 5281 sayılı Kanun (1) ile 488 Sayılı Damga Vergisi Kanununda (2) değişikler yapılmış olup buna ilişkin uygulamalar aşağıda açıklanmıştır.

1- 488 Sayılı Damga Vergisi Kanununun 15 inci maddesinde yapılan değişiklik ile pul yapıştırılması suretiyle ödeme usulü madde metninden çıkarılmış, buna paralel olarak 16 ve 20 nci maddeler yürürlükten kaldırılmıştır.

2- 488 Sayılı Damga Vergisi Kanununun 18 inci maddesinde yapılan değişiklik ile makbuz karşılığında ödeme şekli asıl ödeme usulü olarak belirlenmiş ve Bakanlığımıza makbuz verilmesi şekliyle ödemeye ilişkin usul ve esasları belirleme yetkisi verilmiştir.

3- 488 Sayılı Damga Vergisi Kanununun 5281 sayılı Kanun ile değişik 22 nci maddesi aşağıdaki gibidir.

"Madde 22- Makbuz karşılığı ödemelerde Damga Vergisi;

a) Maliye Bakanlığınca belirlenen mükellefler, kurum ve kuruluşlar tarafından bir ay içinde düzenlenen kağıtların vergisi, ertesi ayın yirminci günü akşamına kadar vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve yirmialtıncı günü akşamına kadar ödenir.

b) (a) bendi dışındaki hallerde, kâğıdın düzenlendiği tarihi izleyen onbeş gün içinde vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve aynı süre içinde ödenir.

Maliye Bakanlığı, bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esasları belirlemeye, lüzum göreceği işlemlere ilişkin kâğıtlara ait verginin yukarıdaki sürelere bağlı kalmaksızın ve beyanname aranmaksızın kâğıdın düzenlenmesinden önce veya noterlerce işleme tâbi tutulması sırasında ödenmesi zorunluluğunu getirmeye, vergiyi işlem anında ilgili kamu kurum veya kuruluşuna makbuz karşılığı ödettirmeye yetkilidir."

3.1. Damga Vergisi Kanunun 22 nci maddesinin son fıkrasının verdiği yetkiye istinaden Bakanlığımızca, daha önce yayımlanan 16 Seri No.lu Damga Vergisi Genel Tebliğinde (3) sayılan aşağıdaki kurum ve kuruluşların sürekli damga vergisi mükellefiyetinin devam etmesi uygun görülmüştür.

KATMA BÜTÇELİ İDARELER

İL ÖZEL İDARELERİ-BELEDİYELER

DÖNER SERMAYELİ KURULUŞLAR

BANKALAR

KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİ

DEVLET VE KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİ İŞTİRAKLERİ

ÖZERK KURULUŞLAR

DİĞER KAMU KURUMLARI

ANONİM ŞİRKETLER

3.2. Damga Vergisi Kanunu 16 Seri No.lu Genel Tebliğinde sayılan kurum ve kuruluşların eskiden olduğu gibi damga vergisi defteri tutması ve bu defterleri notere veya ticaret sicil memurluğuna tasdik ettirmesi uygulamasına devam etmeleri gerekmektedir.

Damga Vergisi Kanunu 16 Seri No.lu Genel Tebliğinde sayılanların yanısıra bu statüye sonradan dahil olanların da aynı uygulamaya tabi olacağı açıktır.

3.3. Bu listeye 32 Seri No.lu Damga Vergisi Genel Tebliği (4) ile aşağıda yer alan kişi ve kuruluşlar da eklenmişti:

5422 SAYILI KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNA TABİ DİĞER MÜKELLEFLER

KOLLEKTİF VE ADİ KOMANDİT ŞİRKETLER

213 SAYILI VERGİ USUL KANUNU HÜKÜMLERİ ÇERÇEVESİNDE BİLANÇO ESASINA GÖRE DEFTER TUTANLAR

3.4. Bakanlığımızca 32 Seri No.lu Damga Vergisi Genel Tebliğinde yer alan listeye 12 nci sıradan sonra gelmek üzere aşağıdaki mükelleflerin de eklenmesi uygun görülmüştür:

"13- 213 SAYILI VERGİ USUL KANUNU HÜKÜMLERİ ÇERÇEVESİNDE İŞLETME HESABI ESASINA GÖRE DEFTER TUTANLAR"

3.5. Damga Vergisi Kanunu 32 Seri No.lu Genel Tebliğinde sayılan kurum ve kuruluşlar ile listeye bu tebliğin (3.4.) ayrımı ile yeni eklenenlerin sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettirmesi ve defter tutmaları ihtiyaridir. Sürekli mükellefiyet tesis ettirmek istemeyen bu mükelleflerin, damga vergisine ilişkin kayıtlarını 213 sayılı Vergi Usul Kanununa (5) göre tutmak zorunda oldukları defterlerinde ayrıntılı olarak göstermek şartı ile ayrıca damga vergisi defteri tutmalarına gerek bulunmamaktır.

Yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde 16 Seri No.lu Damga Vergisi Genel Tebliği dışında kalan ve ihtiyarilik hakkını kullanarak sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettirmeyen mükellefler, düzenledikleri veya taraf oldukları kağıtlara ilişkin damga vergilerini 488 sayılı Kanunun 22/b bendine göre kağıdın düzenlendiği tarihi izleyen onbeş gün içinde ilgili vergi dairesine damga vergisi beyannamesi ile bildirecek ve aynı süre içinde ödeyeceklerdir.

3.5.1. Buna göre, 488 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettirilmesi durumunda, damga vergisinin gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olduğu vergi dairesine beyan edilip ödenmesi uygulamasına devam edilecektir. Diğer taraftan, bankalar, anonim şirketler gibi merkezleri dışında başka il veya ilçelerde faaliyet gösteren şubelerin düzenledikleri kağıtlara ait damga vergileri ise, şubeler tarafından, muhtasar beyannamelerinin verildiği vergi dairelerine sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettirerek beyan edilip ödenecektir.

[44 seri nolu tebliğ ile kaldırılmadan önce :3.5.2. 488 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi dışındaki hallerde ise süreksiz mükellefiyet çerçevesinde,

-Tek vergi dairesi bulunan il ve ilçelerde mevcut vergi dairelerine,

-Bağımsız vergi dairesi olmayan ilçelerde bağlı vergi dairesine (Malmüdürlüklerine),

-Birden fazla vergi dairesi bulunan il ve ilçelerde süreksiz yükümlülüklerle ilgili iş ve işlemleri yürüten vergi dairelerine,

damga vergisi beyannamesi ile beyan edilip ödenmesi uygun görülmüştür. ]

3.6. 488 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin son fıkrasının Bakanlığımıza verdiği yetkiye istinaden bazı kağıtlara ait damga vergisinin aşağıdaki şekilde ödenmesi uygun görülmüştür.

[44 seri nolu dvk genel tebliği ile kaldırılmadan önce : 3.6.1. Genel bütçeli daireler ile kişiler arasında düzenlenen kağıtlara (ihale kararları hariç) ait damga vergileri, anılan dairece kağıdın mahiyeti ve nispi veya maktu vergi tutarını gösteren formüle edilmiş bir yazıyla, kişinin tabi olduğu ödeme usulüne bakılmaksızın, kişiler tarafından, kağıdın düzenlenmesinden önce peşin olarak, kağıtların düzenlendiği yerdeki ilgili vergi dairesine makbuz karşılığı ödenmesi sağlanacak, verginin ödendiğine dair mükellefçe getirilecek makbuzun aslı ilgili iş kağıdına bağlanacak, makbuzun onaylı bir örneği de ilgiliye verilecektir. Düzenlenen makbuza, verginin hangi işe ve kağıda ait olduğuna dair bilginin yazılması da gerekmektedir.

Söz konusu kağıtların noterliklerde düzenlenmesi halinde, bu kağıtlara ait damga vergilerinin 1512 sayılı Noterlik Kanunu çerçevesinde noterler tarafından makbuz karşılığı tahsil ve beyan edilmesi uygulamasına devam edilecektir.

3.6.2. Genel bütçeli daireler tarafından alınan ihale kararlarına ait damga vergilerinin, ihale kararının müteahhide tebliğinden itibaren en geç 15 gün içinde, verginin mükellefi olan müteahhitlerce, ilgili vergi dairesine beyanname verilmeksizin ödenmesi uygulamasına devam edilecektir. ]

3.6.3. Sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettiren mükellefler tarafından vergi dairelerine tasdik için getirilen bilançolar, gelir tabloları ve işletme hesabı özetlerinin üzerinde ".... YTL damga vergisi tarafımızdan makbuz karşılığı ödenecektir. Defter sıra no ...." kaşesinin bulunması ve kağıdı düzenleyen mükellefin imzaya yetkili elemanları tarafından onaylanması halinde tasdik işlemi yapılacaktır.

Ancak, sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettirmeyen mükellefler tarafından vergi dairelerine tasdik için getirilen bilançolar, gelir tabloları ve işletme hesabı özetlerine ait damga vergileri vergi dairesi tarafından makbuz tahsil edildikten sonra tasdik işlemi yapılabilecektir. Söz konusu makbuzlara ".... tarihli bilanço", veya ".... tarihli gelir tablosu" gibi bir ibare konularak makbuzun hangi kağıda ait olduğunun belirtilmesi gerekmektedir.

3.7. Mükelleflerin, damga vergisinin ödendiğine ilişkin makbuzu, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde saklaması ve istenildiğinde yetkililere ibraz etmesi zorunludur.

3.8. Makbuz karşılığı ödenecek damga vergisi yoksa damga vergisi beyannamesi verilmesine gerek bulunmamaktadır. Ancak, 488 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettiren mükelleflerin, bu durumu bir yazı ile beyanname verme süresi içinde vergi dairesine bildirmesi gerekmektedir.

3.9. Noterliklerde düzenlenen veya tasdik için noterlere getirilen kağıtların damga vergilerinin noterler tarafından tahsil edilmesi uygulamasına devam edilecektir.

4- Vergi ve cezada sorumluluk:

4.1. 5281 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi ile Damga Vergisi Kanununun 24 üncü maddesine eklenen üçüncü fıkrası çerçevesinde, Kanunun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında olup, zorunlu veya ihtiyari olarak sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettirenler için taraf oldukları işlemlere ilişkin kağıtlara ait verginin beyan ve ödenmesi bakımından sorumluluk getirilmiştir.

Buna göre, zorunlu veya ihtiyari olarak sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettiren mükellefler ile diğer kişiler arasında düzenlenen ve damga vergisine tabi olan kağıtlara ait verginin tamamı sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettiren mükellefler tarafından Kanunun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirlenen süre içinde beyan edilip ödenecektir. Verginin zamanında beyan edilip ödenmemesi veya eksik ödenmesi durumunda, vergi, ceza ve fer’ileri işleme taraf olan ve damga vergisini sürekli makbuz verilmesi şekliyle ödemek zorunda olan mükelleflerden alınacaktır. Ancak, bu mükelleflerin vergi aslı için karşı tarafa rücu hakkı saklıdır. Örneğin, bir anonim şirket ile gerçek kişi arasında düzenlenen sözleşmenin damga vergisinin beyan edilip ödenmesinden anonim şirket sorumludur. Sözkonusu beyan ve ödemenin anonim şirket tarafından yerine getirilmemesi durumunda, vergi, ceza ve fer’ileri işleme taraf olan ve damga vergisini sürekli makbuz verilmesi şekliyle ödemek zorunda olan anonim şirketten aranacaktır. Ancak, anonim şirket yalnızca vergi aslı için sözleşmenin diğer tarafı olan gerçek kişiye rücu ederek, ödediği damga vergisini yasal yollardan tahsil etme hakkına sahiptir.

4.2. Zorunlu veya ihtiyari olarak sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettirenler dışında kalan kişiler, imzalarını taşıyan kağıtların damga vergilerinin, Kanunun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi hükmü çerçevesinde kağıdın düzenlendiği tarihi izleyen onbeş gün içinde vergi dairesine damga vergisi beyannamesi ile bildirilmesi ve aynı süre içinde ödenmesinden sorumludurlar.

5- Diğer kurum ve kuruluşlar ile kişilerin mecburiyeti:

5.1. 5281 sayılı kanunla 488 sayılı Kanunun 27 nci maddesinde yapılan değişiklikle, Noterlerin damga vergisi ödenmemiş veya noksan ödenmiş kâğıtları vergi ve cezası usulüne göre ilgili vergi dairesine ödenmedikçe tasdik edemeyecekleri veya bunların suretlerini çıkarıp veremeyecekleri; bu hükme aykırı olarak işlem yapılması halinde, mükellef hakkında Vergi Usul Kanunu hükümleri uygulanmakla birlikte, noterlerden de tasdik ettikleri veya üzerinde işlem yaptıkları her kâğıt için kanunen alınması gereken cezası ayrıca alınacağı hükme bağlanmıştır.

5.2. 488 sayılı Kanunun 27 nci maddesinin üçüncü fıkrası ile, bankalar ve kamu iktisadi teşebbüsleri ile iştiraklerinin yanısıra 22 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca zorunlu veya ihtiyari olarak sürekli mükellefiyet tesis ettirenlere de vergiye tabi kağıtları işleme koymadan önce damga vergisinin ödenip ödenmediğini arama zorunluluğu getirilmiştir.

5.3. Damga vergisini makbuz karşılığı veya istihkaktan kesinti yapmak suretiyle ödeyecek olanlar tarafından düzenlenen vergiye tabi kağıtlar üzerine ".... YTL damga vergisi tarafımızdan makbuz mukabili ödenecektir. Defter sıra no..." veya ".... YTL damga vergisi tarafımızdan istihkaktan kesinti şekliyle ödenecektir. Defter sıra no..." kaşesi bulunması ve kağıdı düzenleyen kuruluşun imzaya yetkili elemanları tarafından onaylanması halinde bu kağıtları işleme koyanlar ayrıca damga vergisinin ödenip ödenmediğini araştırmak mecburiyetinde değillerdir.

6- (1) ve (2) SAYILI TABLOLARDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

6.1. 488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yapılan değişiklikler:

5281 sayılı Kanunun 7 nci maddesinde, "488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tablo, bu Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilen şekilde değiştirilmiştir." hükmü yer almaktadır.

Buna göre, 01.01.2005 tarihinden itibaren 5281 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı cetvel ile yeniden belirlenen 488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yer alan maktu ve nispi damga vergileri dikkate alınacak, 2005 yılı için maktu vergilere yeniden değerleme uygulanmayacaktır.

Yapılan düzenleme ile bazı kağıtlar damga vergisinin konusu dışına çıkarılmış ve tabloya bazı yeni kağıtlar eklenmiş olup yapılan değişikliklerden bazılarına aşağıda yer verilmiştir.

6.1.1. 488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tablonun "I-Akitlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümü, "A-Belli parayı ihtiva eden kağıtlar" ve "B-Belli parayı ihtiva etmeyen kağıtlar" olarak ayrılmıştır.

Yapılan düzenleme ile (1) sayılı tablonun I/A fıkrasında sayılan kağıtlardan belli parayı ihtiva etmeyenler damga vergisinin konusu dışına çıkarıldığından, belli parayı ihtiva etmeyen mukavelenameler, taahhütnameler ve temliknameler, kira mukavelenameleri, kefalet, teminat ve rehin senetleri, fesihnameler damga vergisine tabi tutulmayacaktır. Ancak, tahkimnameler ve sulhnameler, belli parayı ihtiva etmeleri durumunda Kanuna ekli (1) sayılı tablonun I/A-4 bendine göre nispi; belli parayı ihtiva etmemeleri durumunda ise aynı tablonun I/B fıkrasının ilgili pozisyonuna göre maktu damga vergisine tabi tutulacaklardır.

Diğer taraftan, aynı tablonun I/B-3 bendinde yer alan "Turizm işletmeleri ile seyahat acentelerinin aralarında düzenledikleri kontenjan sözleşmelerinin" belli parayı ihtiva edip etmediğine bakılmaksızın maktu vergiye tabi tutulması gerekmektedir.

Ayrıca, bu bölümde yapılan düzenleme sonucu, "ekici ile alıcı arasında düzenlenen tütün alım satımı mukavelenameleri" ve "ekici ile alıcı arasında düzenlenen tütün alım satımı ile ilgili rehin senetleri" tablodan çıkarılmıştır.

Diğer taraftan, teklifnameler de tablodan çıkarılmış olup, teklifname mahiyetinde değerlendirilen proforma faturalar ve bunların resmi dairelere ibraz edilecek özet, suret ve tercümeleri de damga vergisine tabi tutulmayacaktır.

6.1.2. 488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tablonun "II-Kararlar ve mazbatalar" başlıklı bölümünün (2) numaralı bendinde yer alan parantez içi hüküm "Maliye Bakanlığının veya Sayıştayın vizesine tabi ihale kararlarının vize edilmemesi durumunda bu karara ilişkin vergi red ve iade olunur." şeklinde değiştirilmiştir.

Bu hüküm, verginin ödeme zamanını değiştirmemektedir. İhale kararına ilişkin vergi zamanında ödenecek ancak, Maliye Bakanlığının veya Sayıştayın vizesine tabi ihale kararlarının vize edilmemesi durumunda tahsil edilen vergi red ve iade olunacaktır.

6.1.3. 488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tablonun "III-Ticari İşlemlerde Kullanılan Kağıtlar" başlıklı bölümü yeniden düzenlenerek akreditif ve kredi mektup ve telgrafları ile bankalar veya ticarethaneler arasındaki münakale, tediye, irsal, teslim ve tahsil emirleri tablodan, dolayısıyla vergiye tabi kağıtlar arasından çıkarılmıştır.

6.1.4. 488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tablonun "IV- Makbuzlar ve diğer kağıtlar" başlıklı bölümünde yapılan düzenleme ile avans makbuzları tablodan çıkarılmış, bentler yeniden düzenlenmiştir.

6.1.4.1. Kanuna ekli (1) sayılı tablonun IV-1/a bendi ile resmi daireler tarafından kişilere yapılacak ödemeler sırasında düzenlenen kağıtlardan sadece mal ve hizmet alımlarına ilişkin olanların damga vergisine tabi tutulması, bunun dışındaki ödemeler sırasında düzenlenen kağıtların ise tabloda başka bir düzenleme olmadıkça vergilenmemesi amaçlanmıştır.

Örneğin, ücretlilerde vergi indiriminden doğan vergi iadesi, fazla veya yersiz tahsil edilen paraların iadesi, mahsup işlemleri sırasında düzenlenen kağıtlardan damga vergisi alınmayacaktır. Ancak, mal ve hizmet alımına ilişkin olmasa dahi icra dairelerince resmi daireler namına şahıslara ödenen paralar tabloda ayrıca düzenlendiğinden bu ödemeler için düzenlenen makbuzlar (1) sayılı tablonun IV/d bendine göre vergilenecektir.

Resmi daireler tarafından yapılan mal ve hizmet alımına ilişkin ödemeler sırasında düzenlenen kağıtlar avans ödemeleri de dahil olmak üzere damga vergisine tabi tutulacaktır. Ancak kati ödeme sırasında damga vergisi hesaplanırken avans ödemeleri sırasında damga vergisi kesilip kesilmediği araştırılacak, üzerinden damga vergisi hesaplanan avans tutarı düşüldükten sonra kalan damga vergisine tabi istihkak veya ödeme tutarı üzerinden damga vergisi kesilecektir. Böylece, ödemeler üzerinden mükerrer vergi tahsili önlenecektir.

Diğer taraftan, resmi dairelerce mal ve hizmet alımları nedeniyle yapılacak masraflara sarf edilmek üzere amir-i ita mutemetlerine verilen avanslara ilişkin olarak düzenlenen kağıtlar resmi dairelerin dahili işlemlerine ait kağıtlar mahiyetinde olduğundan ve 488 sayılı Kanunun konusu dışında kaldığından damga vergisine tabi tutulmaması gerekmektedir.

6.1.4.2. 488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tablonun "IV/2- Beyannameler" alt başlıklı bölümünün b/be bendinde yer alan parantez içi hüküm ile damga vergisi beyannamesi verginin konusu dışına çıkarılmıştır. Aynı bölümün (e) bendi "Sosyal güvenlik kurumlarına verilen sigorta prim bildirgeleri" şeklinde değiştirmiştir.

6.2. 488 sayılı Kanuna ekli (2) sayılı Damga Vergisinden İstisna Edilen Kağıtlar tablosunda yapılan değişiklikler:

6.2.1. Tablonun I/C-"Kişilerden resmi dairelere verilen kağıtlar" başlıklı bölümüne eklenen (18) numaralı fıkra ile "Çiftçiler tarafından zirai faaliyetleri ile ilgili olarak resmi dairelere verilen taahhütnameler." eklenmiştir.

Bu fıkra ile çiftçiler tarafından zirai faaliyetleri ile ilgili olarak resmi dairelere verilen taahhütnameler belli para ihtiva edip etmediğine bakılmaksızın istisna kapsamına alınmıştır.

6.2.2. "IV-Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün (21) numaralı fıkrasında yapılan değişiklikle, gayrimenkul yatırım ortaklıkları tarafından yapılan" gayrimenkul satış vaadi sözleşmeleri" de istisna kapsamına alınmıştır.

6.2.3. "IV-Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümüne;

6.2.3.1. (31) numaralı fıkra ile "Dernek ve vakıflarca yerleşim yeri, gerçek kişilerce mesken olarak kullanılmak üzere kiralanan ve iktisadi işletmelere dahil olmayan taşınmazlara ilişkin kira mukavelenameleri." eklenmiştir.

Bu fıkra ile iktisadi işletmelere dahil olmayan gayrimenkullerin dernek ve vakıflarca yerleşim yeri olarak veya gerçek kişilerce mesken olarak kiralanmasına ilişkin kira mukavelenameleri istisna kapsamına alınmıştır. Örneğin, bir tüccarın iktisadi işletmesine dahil olmayan gayrimenkulunu bir gerçek kişiye kiralaması durumunda, buna ilişkin kira sözleşmesi damga vergisinden istisna olacak, ancak iktisadi işletmesine dahil bir gayrimenkulunü bir gerçek kişiye kiralaması durumunda söz konusu kira sözleşmesi damga vergisine tabi olacaktır.

6.2.3.2. (32) numaralı fıkra ile "Gelir vergisinden muaf esnaf, muaf serbest meslek erbabı ile basit usulde vergilendirilen mükellefler tarafından işyeri olarak kullanılmak üzere kiralanan ve iktisadi işletmelere dahil olmayan taşınmazlara ilişkin kira mukavelenameleri." eklenmiştir.

Bu fıkra ile iktisadi işletmelere dahil olmayan gayrimenkullerin gelir vergisinden muaf esnaf, gelir vergisinden muaf serbest meslek erbabı ve basit usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri tarafından işyeri olarak kiralanması durumunda buna ilişkin kira sözleşmeleri istisna kapsamına alınmıştır.

6.2.3.3. (33) numaralı fıkra ile "Ekici ile alıcı arasında düzenlenen tütün alım satımı mukavelenameleri ile bunlara ilişkin rehin senetleri." eklenmiştir.

Bu fıkra ile ekici ile alıcı arasında düzenlenen tütün alım satımı mukavelenameleri ile bunlara ilişkin rehin senetleri istisna kapsamına alınmıştır.

6.2.3.4. (34) numaralı fıkra ile "Ticari, zirai veya mesleki faaliyetlere ilişkin olmamak şartıyla gerçek kişiler arasında düzenlenen akitlerle ilgili kağıtlar. (Söz konusu kağıtlar, resmi dairelere veya noterlere ibraz edildikleri takdirde bu tarih itibarıyla vergiye tabi tutulur ve ibraz edenlerce ödenir.)" eklenmiştir.

Bu fıkra ile gerçek kişilerin ticari, zirai veya mesleki faaliyetlerine ilişkin olmamak şartıyla kendi aralarında düzenledikleri kağıtlardan (1) sayılı tablonun I-Akitlerle ilgili kağıtlar başlıklı bölümünde sayılanlar damga vergisinden istisna edilmiştir. Bu fıkranın uygulamasında ticari, zirai veya mesleki faaliyet Gelir Vergisi Kanununa göre belirlenecektir. Ancak, parantez içi hüküm gereği, söz konusu kağıtların resmi dairelere veya noterlere ibraz edilmesi halinde ibraz tarihi itibarıyla kağıdı ibraz edenler tarafından verginin ödenmesi gerekmektedir.

6.2.3.5. (35) numaralı fıkra ile "5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunun 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (12) numaralı bendi kapsamındaki işlemler nedeniyle düzenlenen kağıtlar." eklenmiştir.

Bu fıkra ile 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunun 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (12) numaralı bendi kapsamında ve bu bentte belirtilen şartlarla yapılacak iştirak hisseleri ve gayrimenkullerin satışı nedeniyle düzenlenen kağıtlara istisna getirilmiştir.

7- 488 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinde 5281 sayılı Kanunun 43 üncü maddesinin (2) numaralı bendi ile yapılan değişiklikle, maddenin birinci fıkrasında yer alan "800 milyar lirayı aşamaz" ibaresi "800 bin Yeni Türk Lirasını aşamaz" şeklinde değiştirilmiştir.

Buna göre, 01.01.2005 tarihinden itibaren 488 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan her bir kağıttan alınacak damga vergisine ait üst sınır 800 bin Yeni Türk Lirası olarak dikkate alınacaktır.

8- 5281 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesi uyarınca, yürürlükten kaldırılan damga pullarının iadesine ilişkin işlemler Bakanlığımızın illerde Defterdarlık Muhasebe Müdürlükleri, ilçelerde Malmüdürlükleri tarafından yürütülecektir.

44 SERİ NO'LU DAMGA VERGİSİ KANUNU GENEL TEBLİĞİ

5281 sayılı Vergi Kanunlarının Yeni Türk Lirasına Uyumu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun(1) ile 488 Sayılı Damga Vergisi Kanununda(2) yapılan değişiklere ilişkin olarak uygulamada meydana gelebilecek tereddütlerin giderilmesi amacıyla 43 Seri No.lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği(3) ile yapılan açıklamalara ek olarak aşağıdaki açıklamaların yapılmasına gerek duyulmuştur.
Bilindiği üzere, 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 1 inci maddesinde, “Bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtlar Damga Vergisine tabidir.

Bu kanundaki kağıtlar terimi, yazılıp imzalamak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgeleri ifade eder.” denilmekte, 22 nci maddesinde de, “Makbuz karşılığı ödemelerde Damga Vergisi;

a) Maliye Bakanlığınca belirlenen mükellefler, kurum ve kuruluşlar tarafından bir ay içinde düzenlenen kağıtların vergisi, ertesi ayın yirminci günü akşamına kadar vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve yirmialtıncı günü akşamına kadar ödenir.

b) (a) bendi dışındaki hallerde, kâğıdın düzenlendiği tarihi izleyen onbeş gün içinde vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve aynı süre içinde ödenir.

Maliye Bakanlığı, bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esasları belirlemeye, lüzum göreceği işlemlere ilişkin kâğıtlara ait verginin yukarıdaki sürelere bağlı kalmaksızın ve beyanname aranmaksızın kâğıdın düzenlenmesinden önce veya noterlerce işleme tâbi tutulması sırasında ödenmesi zorunluluğunu getirmeye, vergiyi işlem anında ilgili kamu kurum veya kuruluşuna makbuz karşılığı ödettirmeye yetkilidir.” hükmü yer almaktadır.

Diğer taraftan, 488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tablonun “I.Akitlerle ilgili kağıtlar” başlıklı bölümünün A/1 inci fıkrasında, belli parayı ihtiva eden mukavelenamelerin binde 7,5 nispetinde, “II.Kararlar ve mazbatalar” başlıklı bölümünün 2 nci fıkrasında da, ihale kanunlarına tâbi olan veya olmayan daire ve kurumların yetkili organlarınca verilen her türlü ihale kararlarının binde 4,5 nispetinde damga vergisine tabi tutulacağı hükme bağlanmıştır.

1- Genel bütçeli dairelerle kişiler arasında düzenlenen kağıtlara ilişkin damga vergisi uygulaması:

488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 22 nci maddesinin son fıkrasının Bakanlığımıza verdiği yetkiye istinaden genel bütçeli daireler ile kişiler arasında düzenlenen kağıtlara ilişkin damga vergisinin aşağıda belirtildiği şekilde ödenmesi uygun görülmüştür.

Genel bütçeli daireler ile kişiler arasında düzenlenen kağıtlara (ihale kararları hariç) ait damga vergisi, anılan dairece kağıdın mahiyeti ve nispi veya maktu vergi tutarını gösteren formüle edilmiş bir yazıyla, kişinin tabi olduğu ödeme usulüne bakılmaksızın, kişiler tarafından, kağıdın düzenlenmesinden önce peşin olarak, genel bütçeli idarelere hizmet veren saymanlıklara veya mükellefin gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olduğu vergi dairesine makbuz karşılığı ödenir. Ayrıca, verginin ödendiğine dair mükellefçe getirilecek makbuzun aslının ilgili iş kağıdına bağlanması, makbuzun onaylı bir örneğinin ilgiliye verilmesi ve düzenlenen makbuza da verginin hangi işe ve kağıda ait olduğuna dair bilginin yazılması gerekmektedir.

Söz konusu kağıtların noterliklerde düzenlenmesi halinde, bu kağıtlara ait damga vergilerinin 1512 sayılı Noterlik Kanunu çerçevesinde noterler tarafından makbuz karşılığı tahsil ve beyan edilmesi uygulamasına devam edilecektir.

Genel bütçeli daireler tarafından alınan ihale kararlarına ait damga vergisinin, ihale kararının müteahhide tebliğinden itibaren en geç 15 gün içinde, verginin mükellefi olan müteahhitlerce, genel bütçeli idarelere hizmet veren saymanlıklara veya mükellefin gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olduğu vergi dairesine, ihale kararının tebliğinden itibaren en geç 15 gün içinde, beyanname verilmeksizin, makbuz karşılığı ödenmesi gerekmektedir.

2- 488 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki süreksiz mükellefiyetlere ilişkin damga vergisi uygulaması:

Uygulamayı kolaylaştırmak amacıyla, 488 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sürekli damga vergisi mükellefiyeti bulunmayan gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin düzenledikleri kağıtlara ilişkin damga vergisini, gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı oldukları vergi dairelerine,

488 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında olan ve gelir veya kurumlar vergisi yönünden mükellefiyeti bulunmayan mükelleflerin süreksiz mükellefiyet çerçevesinde düzenledikleri kağıtlara ilişkin damga vergisini,

-Tek vergi dairesi bulunan il ve ilçelerde mevcut vergi dairelerine,

-Bağımsız vergi dairesi olmayan ilçelerde bağlı vergi dairesine (Malmüdürlüklerine),

-Birden fazla vergi dairesi bulunan il ve ilçelerde bu vergi dairelerinden herhangi birine,

kağıdın düzenlendiği tarihi izleyen onbeş gün içinde damga vergisi beyannamesi ile beyan edip aynı süre içinde ödemeleri uygun görülmüştür.

3- Serbest meslek erbabının sürekli damga vergisi mükellefiyetine ilişkin uygulama:

32 Seri No.lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliğinde(4) yer alan listeye 43 Seri No.lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği ile eklenen 13 üncü sıradan sonra gelmek üzere “serbest meslek erbabı”nın da eklenmesi uygun görülmüştür. Buna göre, 488 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettirilmesi durumunda, bir ay içinde düzenlenen kağıtların vergisinin, ertesi ayın yirminci günü akşamına kadar gelir vergisi yönünden bağlı olduğu vergi dairesine damga vergisi beyannamesi ile bildirilip yirmialtıncı günü akşamına kadar ödenmesi gerekir.

4- Mükelleflerin 488 sayılı Kanunun 22 nci maddesi kapsamında vergi dairelerine yapacakları ödemelerde düzenlenen makbuzlarda yer alması gereken bilgiler:

Vergi dairelerince 488 sayılı Kanunun 22 nci maddesi kapsamında yapılacak ödemelere ilişkin olarak düzenlenen makbuza ödemenin hangi kağıda (sözleşme, ihale kararı vb.) ve işleme (vergi, ceza, gecikme faizi) ait olduğunun yazılması gerekmektedir.

5- İdarelerin 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22 nci maddesi gereğince yaptıkları alımlar nedeniyle düzenlenen kağıtlara ilişkin damga vergisi uygulaması:

İdarelerin 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun(5) 22 nci maddesi gereğince yaptıkları alımlar sırasında düzenlenen kağıtlara ilişkin damga vergisi uygulamasının aşağıda belirtilen esaslar çerçevesinde yapılması gerekmektedir.

Bilindiği gibi, 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin birinci fıkrasında, bu maddede belirtilen hallerde ihtiyaçların ilan yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temini usulüne başvurulabileceği belirtilmiş, aynı maddenin son fıkrasında da, “Bu maddeye göre yapılacak alımlarda, ihale komisyonu kurma ve 10 uncu maddede sayılan yeterlik kurallarını arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak ihtiyaçlar temin edilir.” hükmü yer almıştır.

2004 Yılı Kamu İhale Genel Tebliğinde de,(6)
“… 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesinde belirtilen hallerde ihtiyaçların; Kanunun 18 inci maddesinde sayılan ihale usulleri için tespit edilen kurallara uyulmaksızın; ilan yapılmadan, teminat alınmadan, ihale komisyonu kurma ve anılan Kanunun 10 uncu maddesinde sayılan yeterlik kriterlerini arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak temin edilmesi mümkün bulunmaktadır.

Söz konusu hükümler uyarınca anılan maddede belirtilen nitelikteki ihtiyaçların karşılanmasında kolaylık sağlanması amaçlanmış olmakla birlikte, ihtiyacın niteliğine göre, ilan yapılması, teminat alınması, ihale komisyonu kurulması, isteklilerde belirli yeterlilik kriterlerinin aranması ile şartname ve sözleşme düzenlenmesi gibi hususlar idarenin takdirindedir.

Bu madde kapsamında alımı yapılacak malın teslimi veya hizmetin ya da yapım işinin belli bir süreyi gerektirmesi durumunda alımın bir sözleşmeye bağlanması zorunlu olup bir defada yapılacak alımlarda sözleşme yapılması idarenin takdirindedir.” denilmektedir.

Bu çerçevede, idarelerin 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesi kapsamında yapacakları alımlar nedeniyle belli parayı ihtiva eden bir sözleşmenin düzenlenmesi halinde bu sözleşmenin, idarelerce kurulacak ihale komisyonlarınca bir ihale kararının alınması halinde bu kararın, damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir. Ancak, söz konusu alımlar nedeniyle belli parayı ihtiva eden bir sözleşmenin düzenlenmemesi ve ihale komisyonları kurularak bir ihale kararının alınmaması halinde ise damga vergisinin aranılmayacağı tabiidir.

6- Kaldırılan hükümler:

Diğer taraftan, 43 Seri No.lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliğinin bu Tebliğe aykırı (3.5.2.), (3.6.1.) ve (3.6.2.) numaralı maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır.

45 SERİ NO'LU DAMGA VERGİSİ KANUNU GENEL TEBLİĞİ
Resmi Gazete No	26036
Resmi Gazete Tarihi	27/12/2005
Kapsam
488 sayılı Damga Vergisi Kanununun(1) mükerrer 30. maddesinin 5281 sayılı Kanunun(2) 6 ncı maddesiyle değişik birinci fıkrasında, “...Her takvim yılı başından geçerli olmak üzere önceki yılda uygulanan maktu vergiler (Maktu ve nispi vergilerin asgari ve azami miktarlarını belirleyen hadler dahil) o yıl için tespit ve ilan olunan yeniden değerleme oranında arttırılır. Bu suretle hesaplanan vergi tutarlarının 10 Yeni Kuruşa kadarki kesirleri dikkate alınmaz.” denilmiş, 14 üncü maddesinin 5281 sayılı Kanunun 43/2 inci maddesiyle değişik birinci fıkrasında ise, “Kağıtların Damga Vergisi bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı nispet veya miktarlarda alınır. Şu kadar ki her bir kağıt için hesaplanacak vergi tutarı (1) sayılı tabloda yer alan sınırlamalar saklı kalmak üzere 800 bin Yeni Türk lirasını aşamaz. Bir önceki yılda uygulanan bu azami tutar, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere, o yıl için tespit ve ilan olunan yeniden değerleme oranında artırılır.” hükmü yer almıştır. Bakanlığımızca 2005 yılı için yeniden değerleme oranı %9,8 (Dokuz virgül sekiz) olarak tespit edilmiş ve 353 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği(3) ile ilan edilmiş bulunmaktadır. Buna göre, 488 sayılı Kanunun mükerrer 30 uncu maddesinin birinci fıkrası hükmü gereğince, Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yer alan ve 5281 sayılı Kanunun 7 nci maddesi hükmüne göre tespit edilen maktu vergiler (maktu ve nispi vergilerin asgari ve azami miktarlarını belirleyen hadler dahil), yeniden değerleme oranında artırılmış ve 01/01/2006 tarihinden itibaren uygulanacak miktarları Tebliğ ekindeki 1 sayılı tabloda gösterilmiştir. Diğer taraftan, anılan Kanunun 14 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan her bir kağıttan alınacak damga vergisine ilişkin üst sınır yeniden değerleme oranında artırılmış ve 01/01/2006 tarihinden itibaren 878.400,00 Yeni Türk Lirası olmuştur. Tebliğ olunur. (1) SAYILI TABLO Damga Vergisine Tabi Kağıtlar I. Akitlerle ilgili kağıtlar A. Belli parayı ihtiva eden kağıtlar: 1. Mukavelenameler, taahhütnameler ve temliknameler (Binde 7,5) 2. Kira mukavelenameleri (Mukavele süresine göre kira bedeli üzerinden) (Binde 1,5) 3. Kefalet, teminat ve rehin senetleri (Binde 7,5) 4. Tahkimnameler ve sulhnameler (Binde 7,5) 5. Fesihnameler (Belli parayı ihtiva eden bir kağıda taalluk edenler dahil) (Binde 1,5) B. Belli parayı ihtiva etmeyen kağıtlar: 1. Tahkimnameler (19,70 YTL.) 2. Sulhnameler (19,70 YTL.) 3.Turizm işletmeleri ile seyahat acentelerinin aralarında düzenledikleri kontenjan sözleşmeleri (Belli parayı ihtiva edenler dahil) (109,80 YTL.) II. Kararlar ve mazbatalar 1. Meclislerden, resmi heyetlerden ve idari davalarla ilgili olmayarak Danıştaydan verilen mazbata, ilam ve kararlarla hakem kararları: a) Belli parayı ihtiva edenler (Binde 7,5) b) Belli parayı ihtiva etmeyenler 2. İhale kanunlarına tabi olan veya olmayan daire ve kurumların yetkili organlarınca verilen her türlü ihale kararları (Maliye Bakanlığının veya Sayıştayın vizesine tabi ihale kararlarının vize edilmemesi durumunda bu karara ilişkin vergi red ve iade olunur.) (Binde 4,5) III. Ticari işlemlerde kullanılan kağıtlar 1. Ticari ve mütedavil senetler: a) Emtia senetleri: aa) Makbuz senedi (Resepise) (7,10 YTL.) ab) Rehin senedi (Varant) (4,30 YTL.) ac) İyda senedi (1,00 YTL.) ad) Taşıma senedi (0,50 YTL.) b) Konşimentolar (4,30 YTL.) c) Deniz ödüncü senedi (Binde 7,5) d) İpotekli borç senedi, irat senedi (Binde 7,5) 2. Ticari belgeler: a) Menşe ve Mahreç şahadetnameleri (7,10 YTL.) b) Resmi dairelere ve bankalara ibraz edilen bilançolar ve işletme hesabı özetleri: ba) Bilançolar (15,30 YTL.) bb) Gelir tabloları (7,60 YTL.) bc) İşletme hesabı özetleri (7,60 YTL.) c) Barnameler (1,00 YTL.) d) Tasdikli manifesto nüshaları (3,20 YTL.) e) Ordinolar (0,50 YTL.) f) Gümrük idarelerine verilen özet beyan formları (3,20 YTL.) IV. Makbuzlar ve diğer kağıtlar 1. Makbuzlar: a) Resmi daireler tarafından yapılan mal ve hizmet alımlarına ilişkin ödemeler (avans olarak yapılanlar dahil) nedeniyle, kişiler tarafından resmi dairelere verilen ve belli parayı ihtiva eden makbuz ve ibra senetleri ile bu ödemelerin resmi daireler nam ve hesabına, kişiler adına açılmış veya açılacak hesaplara nakledilmesini veya emir ve havalelerine tediyesini temin eden kağıtlar (Binde 7,5) b) Maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harcırah, tazminat ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karşılığı alınan paralar için verilen makbuzlar ile bu paraların nakden ödenmeyerek kişiler adına açılmış veya açılacak cari hesaplara nakledildiği veya emir ve havalelerine tediye olunduğu takdirde nakli veya tediyeyi temin eden kağıtlar (Binde 6) c) Ödünç alınan paralar için verilen makbuzlar veya bu mahiyetteki senetler (Binde 6) d) İcra dairelerince resmi daireler namına şahıslara ödenen paralar için düzenlenen makbuzlar (Binde 6) 2. Beyannameler (Bu beyannamelerin sadece bir nüshası vergiye tabidir): a) Yabancı memleketlerden gelen posta gönderilerinin gümrüklenmesi için postanelerce gümrüklere verilen liste beyannamelerde yazılı her gönderi maddesi için (0,50 YTL.) b) Vergi beyannameleri: ba) Yıllık gelir vergisi beyannameleri (19,70 YTL.) bb) Kurumlar vergisi beyannameleri (26,30 YTL.) bc) Katma değer vergisi beyannameleri (13,10 YTL.) bd) Muhtasar beyannameler (13,10 YTL.) be) Diğer vergi beyannameleri (damga vergisi beyannameleri hariç) (13,10 YTL.) c) Gümrük idarelerine verilen beyannameler (26,30 YTL.) d) Belediye ve il özel idarelerine verilen beyannameler (9,80 YTL.) e) Sosyal güvenlik kurumlarına verilen sigorta prim bildirgeleri (9,80 YTL.) 3. Tabloda yazılı kağıtlardan aslı 1,00 Yeni Türk Lirasından fazla maktu ve nispi vergiye tabi olanların resmi dairelere ibraz edilecek özet, suret ve tercümeleri. (0,50 YTL.)

46 SERİ NO'LU DAMGA VERGİSİ KANUNU GENEL TEBLİĞİ

488 sayılı Damga Vergisi Kanununun(1) 5281 sayılı Kanunla değişik 15 inci maddesinde; "Damga vergisi makbuz karşılığı, istihkaktan kesinti yapılması veya basılı damga konulması şekillerinden biriyle ödenir. Bu ödeme şekillerinin hangi işlemler için ne suretle uygulanacağını tespite Maliye Bakanlığı yetkilidir." hükmü ile, 18 inci maddesinde de "Bu Kanunda gösterilen haller dışında Damga Vergisi makbuz karşılığında ödenir. Maliye Bakanlığı makbuz karşılığı ödemeye ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir." hükmüne yer verilmiştir.

Yukarıda belirtilen maddelerde yer alan hükümlerin Bakanlığımıza verdiği yetkiye istinaden, sürekli damga vergisi mükellefiyeti olan veya ihtiyarilik kapsamında olup sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettiren mükelleflerin, kanuni süresi içinde beyan etmeleri gereken damga vergisi bulunmaması halinde damga vergisi beyannamesi vermelerine gerek bulunmadığı ancak keyfiyetin bir yazı ile vergi dairesine bildirilmesi gerektiğine ilişkin 12(2), 32(3) ve 43(4) seri nolu Damga Vergisi Genel Tebliğlerinde açıklamalara yer verilmiştir.

Söz konusu bildirim yükümlülüğü ile, damga vergisine tabi bir kağıdın düzenlenmemesi sebebiyle ödenecek damga vergisinin bulunmadığı aylarda, mükelleflerin vergi daireleri tarafından yakından izlenebilmesi amaçlanmıştır.

Ancak, sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettiren mükelleflerin vermek zorunda olduğu söz konusu bildirim uygulamasının; gerek vergi dairelerinin gerekse mükelleflerin iş yükünü arttırdığı ve çeşitli ihtilaflara sebebiyet verdiği tespit edilmiştir.

Bu çerçevede bundan böyle, sürekli damga vergisi mükellefleri ile ihtiyari olarak sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettiren mükelleflerin, kanuni süresi içinde beyan etmeleri gereken damga vergisi bulunmaması halinde, keyfiyeti bir yazı ile vergi dairesine bildirmeleri zorunluluğu kaldırılmıştır.

Önceki Tebliğlerin bu Tebliğe aykırı hükümleri yürürlükten kaldırılmıştır.

1 SERİ NO'LU DÖVİZ KAZANDIRICI FAALİYETLERDE DAMGA VERGİSİ VE HARÇ İSTİSNASI UYGULAMASI HAKKINDA TEBLİĞ

Bu Tebliğde, 02/01/2004 tarihli ve (M) 25334 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5035 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 28 inci maddesi ile 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa eklenen EK-2 nci ve 33 üncü maddesi ile 492 sayılı Harçlar Kanununa eklenen EK-1 inci maddelerinin verdiği yetkiye dayanılarak, döviz kazandırıcı faaliyetlere ilişkin işlemlerle ilgili damga vergisi ve harç istisnası uygulamasının usul ve esasları belirtilmiştir.

1. KANUN HÜKMÜ

488 sayılı Damga Vergisi Kanununun(1) EK- 2 nci maddesinde aşağıdaki hüküm bulunmaktadır.

" Döviz kazandırıcı faaliyetlere ilişkin işlemlerle ilgili olarak düzenlenen kağıtlar damga vergisinden müstesnadır.

Döviz kazandırıcı faaliyetlerin kısmen veya tamamen gerçekleştirilmemesi halinde, gerçekleşmeyen kısma ait alınmayan damga vergisi, mükelleflerden, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu(2) hükümlerine göre ceza ve gecikme faizi ile birlikte geri alınır.

Yukarıda belirtilen hususlarda damga vergisi istisnası uygulamak suretiyle işlem yapan kuruluşlar, istisnaya konu işlemin mahiyeti ile alınmayan vergi tutarını, işlemin yapıldığı tarihi takip eden otuz gün içinde ilgililerin gelir veya kurumlar vergisi bakımından bağlı bulunduğu vergi dairesine bildirmeye mecburdurlar.

Döviz kazandırıcı faaliyetin gerçekleşmediğinin tespit edildiği tarihi takip eden otuz gün içinde, bu durumu vergi dairesine bildirmeyen kuruluşlar, damga vergisi, ceza ve gecikme faizinin ödenmesinden ilgililerle birlikte müteselsilen sorumludurlar.

Bu maddenin uygulanması bakımından döviz kazandırıcı faaliyetlerin neler olduğu ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından birlikte tespit edilir."

492 sayılı Harçlar Kanununun(3) EK-1 inci maddesinde ise, aşağıdaki hüküm bulunmaktadır.

"Döviz kazandırıcı faaliyetlere ilişkin işlemler harçlardan müstesnadır.

Döviz kazandırıcı faaliyetlerin kısmen veya tamamen gerçekleştirilmemesi halinde, gerçekleşmeyen kısma ait alınmayan harç, mükelleflerden, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ceza ve gecikme faizi ile birlikte geri alınır.

Yukarıda belirtilen hususlarda harç istisnası uygulamak suretiyle işlem yapan kuruluşlar, istisnaya konu işlemin mahiyeti ile alınmayan harç tutarını, işlemin yapıldığı tarihi takip eden otuz gün içinde ilgililerin gelir veya kurumlar vergisi bakımından bağlı bulunduğu vergi dairesine bildirmeye mecburdurlar.

Döviz kazandırıcı faaliyetin gerçekleşmediğinin tespit edildiği tarihi takip eden otuz gün içinde, bu durumu vergi dairesine bildirmeyen kuruluşlar, harç ile ceza ve gecikme faizinin ödenmesinden ilgililerle birlikte müteselsilen sorumludurlar.

Bu maddenin uygulanması bakımından, döviz kazandırıcı faaliyetlerin neler olduğu ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından birlikte tespit edilir."

2. TEBLİĞ HAKKINDA GENEL AÇIKLAMA

5035 sayılı Kanunun yukarıda belirtilen ve 01/01/2004 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe giren 28 ve 33 üncü maddeleri ile döviz kazandırıcı faaliyetlerle ilgili işlem ve kağıtlar yönünden, damga vergisi ve harç istisnası getirilmiştir. Bu maddelerde istisna uygulamasındaki esaslarla, aranan şartların ihlal edilmesi halinde yapılacak işlemler hüküm altına alınmıştır.

Ayrıca, maddelerin son fıkrası ile döviz kazandırıcı faaliyetlerin neler olduğu ve bu maddelerin uygulanmasına ilişkin usul ve esasların Maliye Bakanlığı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından birlikte tespit edileceği belirtilmiştir.

03/12/1988 tarih ve 3505 sayılı Kanunun(4) geçici 2 nci maddesinin yürürlük süresi 31/12/2003 tarihi itibariyle sona ermiştir. Bu nedenle, bu Kanuna istinaden yayımlanan tebliğlerin de uygulanma imkanı kalmamıştır.

Diğer taraftan, 488 sayılı Kanuna ekli istisna ve muafiyetlerle ilgili (2) sayılı tablonun “IV-Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar” başlıklı bölümünün 5035 sayılı Kanunun 30 uncu maddesi ile değişik (23) numaralı fıkrasında, “Bankalar, yurt dışı kredi kuruluşları ve uluslararası kurumlarca kullandırılacak kredilerin temini ve geri ödenmesi amacıyla düzenlenecek kağıtlar ile bu kağıtlar üzerine konulacak şerhler (kredilerin kullanımları hariç).” hükmü yer almaktadır.

492 sayılı Kanunun 5035 sayılı Kanunun 31 inci maddesi ile değişik 123 üncü maddesinin son fıkrasında ise, “Anonim, eshamlı komandit ve limited şirketlerin kuruluş, sermaye artırımı, birleşme, devir, bölünme ve nev’i değişiklikleri nedeniyle yapılacak işlemler ile bankalar, yurt dışı kredi kuruluşları ve uluslararası kurumlarca kullandırılacak kredilerin temini ve bunların teminatları ile geri ödenmelerine ilişkin işlemler harca tabi tutulmaz.” hükmü yer almaktadır.

Buna göre, gerek mevzuatta ve gerekse uygulamada meydana gelen değişiklikler nedeniyle konunun yeni bir tebliğ çerçevesinde düzenlenmesi zorunluluğu doğmuştur.

Döviz kazandırıcı faaliyetlerle ilgili işlemler sebebiyle doğan damga vergisi ve harç istisnasının kapsamı ile uygulama usul ve esasları yeniden belirlenerek aşağıda açıklanmıştır.

3. DÖVİZ KAZANDIRICI FAALİYETLE İLGİLİ İSTİSNANIN KAPSAMI

Döviz kazandırıcı faaliyet tanımı, ihracat ile bu Tebliğde sayılan diğer döviz kazandırıcı faaliyetleri kapsar.

3.1. İHRACAT İŞLEMLERİ

3.1.1. İhracat karşılığı yapılacak ödemeler (Katma değer vergisi iadesi ile bu iadenin mükellefin veya mükellefe ihraç edilen malı teslim edenlerin vergi ve Sosyal Sigortalar Kurumu prim borçları ile genel ve katma bütçeli idarelere olan borçlarına mahsubu dahil),

3.1.2. İhracattan doğan alacağın ihracatçı tarafından temliki,

3.1.3. İhracat bağlantıları için düzenlenecek anlaşmalar,

3.1.4. Transit ticarete konu malın satın alınması ve satılması,

3.1.5. Tedarik edildikleri şekliyle ihraç edilmek üzere mal alımı,

3.1.6. 4458 sayılı Gümrük Kanununun 131 inci maddesine istinaden ithalat vergilerinden tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine tabi ambalaj maddeleri ithali,

3.1.7. Dahilde İşleme İzni kapsamında yapılan ithalat,

3.1.8. Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında yapılan ithalat veya yurt içi alımlar,

ile ilgili işlemler ve bu işlemler sebebiyle düzenlenen kağıtlara (gümrük idarelerine verilen beyannameler dahil) ihracata ilişkin olduğunun tevsik edilmesi kaydıyla, işlem yapan kuruluşlarca re’sen damga vergisi ve harç istisnası tatbik edilecektir.

3.2. DİĞER DÖVİZ KAZANDIRICI FAALİYETLER

Diğer döviz kazandırıcı faaliyetler aşağıda sayılmıştır:

3.2.1. Yatırım programında yer alan Kamu yatırımlarından uluslararası ihaleye çıkarılanların (Yerli ve yabancı firmaların ayrı ayrı veya birlikte iştirakine açık olmak üzere) ihalesini kazanan veya yabancı para ile finanse edilenlerin yapımını üstlenen firmaların,

3.2.1.1. Yerli firma olması halinde, uluslararası ihalelerde tamamı üzerinden, yabancı para ile finanse edilenlerde ise yabancı paraya isabet eden oranda imalatçı firmalar tarafından üretilerek bu firmalara yapılan satış ve teslimleri,

3.2.1.2. Yabancı firma olması halinde, yabancı firmanın bu işte kullanacağı malları üreten imalatçı firmaların yapacakları satış ve teslimleri,

3.2.1.3. Yerli ve yabancı firmaların ortaklığı şeklinde olması halinde, yerli firmaya kendi faaliyeti oranında, yabancı firmaya ise (3.2.1.2) bendi çerçevesinde imalatçı firmaların üreterek yapacakları satış ve teslimleri,

3.2.1.4. Yukarıda belirtilen bentler çerçevesinde proje sahibi kamu kurumları ile bu projeleri üstlenen firmalara yapılacak teknik müşavirlik, mühendislik vb. hizmet satışları,

3.2.2. Savunma Sanayi Müsteşarlığınca onaylanan Savunma Sanayi Projelerini üstlenmiş imalatçı firmaların üreterek yapacakları satış ve teslimleri,

3.2.3. Savunma Sanayi Müsteşarlığınca Savunma Sanayi açısından önem arzettiği belirtilen savunma araç ve gereçlerini üreten imalatçı firmaların, ülkenin savunması ile ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına üreterek yapacakları satış ve teslimleri,

3.2.4. (3.2.2) ve (3.2.3.) bentlerinde belirtilen firmalara, imalatçı firmaların üreterek yapacakları satış ve teslimleri,

3.2.5. Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yer alan yatırım mallarını üreterek Yatırım Teşvik Belgesi sahibi yatırımcılara teslim eden imalatçı firmaların yapacakları satış ve teslimleri,

3.2.6. İmalatçı firmaların, Dış Ticaret Müsteşarlığınca yayımlanan Tebliğler eki yatırım malları listesinde belirtilen malları üreterek yapacakları satış ve teslimleri,

3.2.7. İmalatçı firmaların, Yatırımlarda Devlet Yardımları Mevzuatı çerçevesinde CKD ithal edebilecek firmalara ithal edebilecekleri bu aksam ve parçaları üreterek yapacakları satış ve teslimleri,

3.2.8. Yap-İşlet Modeli çerçevesinde yapılacak yatırım projelerini üstlenen yerli firmaların yapacakları hizmet ve faaliyetleri,

3.2.9. Kamu kurum ve kuruluşlarınca uluslararası ihaleye çıkarılan yatırım malı ve sınai mamullerin ihalesini kazanan imalatçı firmaların üreterek yapacakları satış ve teslimleri,

3.2.10. Kamu kurum ve kuruluşlarınca yaptırılan uluslararası taşımalar ve bu kurum ve kuruluşlar tarafından uluslararası ihaleye çıkarılmış yurt içi taşımaları yüklenen yerli firmaların bu faaliyetleri,

3.2.11. Uluslararası taşımacılıktan kazanılan navlun bedellerinin yurda getirildiğinin Döviz Alım Belgesi ile tevsiki kaydıyla kara, deniz veya hava ulaştırma hizmet ve faaliyetleri,

3.2.12 Yurt dışı müteahhitlik, müşavirlik, yazılım ve mühendislik hizmetleri gibi döviz kazandırıcı hizmet projeleri,

3.2.13. Uluslararası ikili veya çok taraflı anlaşma hükümlerine göre yurt içinde bulunan yabancı kuruluşların yurt dışından getirme imkanına sahip bulundukları sınai mamullerini teslim eden imalatçı firmalar ile uluslararası kuruluşlar, yabancı ülke temsilcilikleri ve kuruluşlarına ait tesislerin yapımını ve onarımını üstlenen müteahhit firmaların faaliyet ve teslimleri,

3.2.14. Uluslararası ikili veya çok taraflı anlaşma hükümleri çerçevesindeki tesislerin yapımını ve onarımını üstlenen müteahhit firmaların faaliyet ve teslimleri (25/01/1988 tarihli ve 19705 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2 Sayılı T.C. ile A.B.D. Hükümetleri Arasındaki İkili Anlaşmalar Kapsamına Giren İnşaat Faaliyetlerine Ait Esas ve Usuller Tebliği kapsamında belirtilenlerin dışında kalan tesisler),

3.2.15. İmalatçı firmaların, Gümrük Hattı Dışı Eşya Satış Mağazalarına üreterek yapacakları satış ve teslimler (bu mağazalarda yapılan satışlar hariç),

3.2.16. İmalatçı firmaların, yabancı uyruklulara (diplomatik temsilcilikler ve mensupları dahil), turistlere veya yurt dışında çalışan Türk vatandaşlarına yapacakları ve yıllık 100.000 ABD Dolarını aşan satış ve teslimleri (Gümrük Hattı Dışı Eşya Satış Mağazalarında yapılan satışlar dahil),

3.2.17. Yabancı uyruklulara (diplomatik temsilcilikler ve mensupları dahil), turistlere veya yurt dışında çalışan Türk vatandaşlarına ülkemizde bulundukları sürede, bedelleri yurt dışındaki sağlık ve sigorta kuruluşlarından tahsil edilmek kaydıyla döviz karşılığı verilecek sağlık hizmetleri,

3.2.18. Ambalaj malzemesi imalatçısı firmaların, belge süresi içinde teslim edilmek ve teslim tarihinden itibaren 6 ay içerisinde ihracatçının ihraç ürünü ile birlikte ambalaj olarak ihraç edilmek şartıyla, üreterek yapacakları satış ve teslimleri,

3.2.19. İmalatçı firmaların, Dahilde İşleme İzin Belgesi sahibi firmalara üreterek yapacakları kütük ve blum satış ve teslimleri,

3.2.20. Turizm müesseseleri ile seyahat acentelerinin yurt içindeki ve yurt dışındaki turizm faaliyetleri sırasında yaptıkları döviz karşılığı hizmet satışları,

3.2.21. Bedelleri döviz olarak alınmak kaydıyla yurt dışında yerleşik firmalar adına garanti kapsamında gerçekleştirilen bakım ve onarım hizmetiyle, yabancı bandıralı gemi, uçak veya tırların bakımı ve onarımı ile bunlara yapılan mal (yakıt ve madeni yağlar hariç) ve hizmet satışları,

3.2.22. Yalnız petrol türevi üreticilerinin uluslararası ikili veya çok taraflı anlaşma hükümleri çerçevesinde yurt içinde faaliyet gösteren yabancı veya uluslararası kuruluşlara konvertibl döviz karşılığı akaryakıt satış ve teslimleri,

3.2.23. Yerli firmalarca, ihraç ürünlerimizin pazarlanması amacıyla yurt dışında mağaza açılması veya işletilmesi,

3.2.24. Yerli firmalarca, yabancı ülkelerde ekonomik ve sosyal araştırmalar yapmak suretiyle bilgi bankası oluşturulması ile bu bilgilerin yurt içinde ve dışında pazarlanması amacıyla bilgi iletişim ağı kurulması ve işletilmesi,

3.2.25. Profesyonel spor kulüpleri ile bunların % 51’den fazla iştiraki olan şirketlerin uluslararası spor müsabakalarına iştirak etmeleri nedeniyle sağladıkları hasılat ile yurt dışına sporcu transferlerinden elde ettikleri gelirler.

4. UYGULAMAYA İLİŞKİN ESASLAR

4.1. (3.2)’de belirtilen diğer döviz kazandırıcı faaliyetler ile (3.1.8)’de belirtilen faaliyetler için uygulanacak damga vergisi ve harç istisnası; ilgili kuruluşlarca, bu konuda düzenlenmiş bulunan "Vergi Resim Harç İstisnası Belgesi" veya "Dahilde İşleme İzin Belgesi"nin ibrazı üzerine, aşağıda açıklanan usul ve esaslar çerçevesinde başka bir belge aranmaksızın re’sen uygulanacaktır.

Ancak, damga vergisi ve harç istisnasının uygulanabilmesi için, vergi ve harca konu işlemin, sözü edilen belgelerin geçerlilik süresi içerisinde yapılması şarttır.

Belgenin alınmasından önce veya belgenin geçerlilik süresinin dolmasından sonra, belgeye bağlanan iş ile ilgili olarak yapılan işlemlere, damga vergisi ve harç istisnası tatbik edilmeyecektir.

Vergi Resim Harç İstisnası Belgesi almak amacıyla proje formu ekinde verilecek taahhütnamelere belge aranmaksızın re’sen damga vergisi ve harç istisnası tatbik edilecektir.

4.2. İstisna uygulaması belgede yer alan esaslar dikkate alınarak yürütülecektir.

4.3. Yurtiçi uluslararası ihale konusu işlerle, yabancı para ile finanse edilen kamu yatırımlarında işin proje safhasından başlayarak ihale makamına teslimine kadar geçecek süre içerisinde, ihale makamı ile müteahhit arasında yapılan işlemlerle bu konuda düzenlenen kağıtlara, damga vergisi ve harç istisnası uygulaması, bu işlemler ve kağıtların söz konusu işlerle ilgili olduğunun tevsiki ile mümkündür.

4.4. Yurt dışı müteahhitlik, müşavirlik, yazılım ve mühendislik hizmetlerinde, işin proje safhası da dahil olmak üzere yapılan işlemlerle bu konuda düzenlenen kağıtlar, damga vergisi ve harç istisnasından yararlandırılacaktır.

4.5. Yap-İşlet modeli çerçevesinde yapılacak yatırım projeleri ile ilgili olarak, yatırımcı ile bu yatırımın yapılmasını öngören idare arasında, işin proje safhası da dahil olmak üzere yatırımın başlamasından bitimine kadar geçecek süre içerisinde yapılacak işlemlerle bu konuda düzenlenen kağıtlar damga vergisi ve harç istisnasından yararlandırılacaktır.

4.6. Yukarıdaki (4.3), (4.4) ve (4.5) fıkralarında yer alan hususlardaki ihale kararlarına tevsik edilmesi kaydıyla belge aranmaksızın re'sen istisna tatbik edilecektir.

Sözü edilen işlerle ilgili sözleşme safhası da dahil olmak üzere, takip eden safhalarda düzenlenen diğer kağıtlar ve yapılan işlemlere damga vergisi ve harç istisnasının tatbiki için, bu konuda düzenlenmiş bulunan Vergi Resim Harç İstisnası Belgesinin ibrazı şarttır.

4.7. Diğer döviz kazandırıcı faaliyetlerde, belgeye bağlı olarak uygulanan damga vergisi ve harç istisnasının; belge sahibi yatırımcı, ihracatçı veya üstlenicinin belge kapsamındaki iş nedeniyle ihale makamı dışında kalan ve belge sahibi olmayan diğer kişi ve kuruluşlarla (taşeron, malzeme müteahhidi v.b) yapacağı muamelelere tatbiki mümkün değildir.

Ancak, belge kapsamındaki döviz kazandırıcı faaliyetlerde kullanılmak şartıyla, belge sahibi kişi veya kuruluşlardan temin edilecek mal, malzeme veya hizmet alımları damga vergisi ve harç istisnasından faydalandırılacaktır.

Bu durumda, döviz kazandırıcı faaliyetlerde, ihale makamı dışında kalan diğer işlem tarafları arasındaki muamelelere; her iki işlem tarafının da o işle ilgili olarak düzenlenmiş belgeye sahip olmasına bağlı olarak damga vergisi ve harç istisnası tatbik edilecektir..

5. SORUMLULUK

5.1. İŞLEM YAPAN KURULUŞLARIN SORUMLULUĞU

5.1.1. Yukarıdaki bölümlerde belirtilen hususlarda damga vergisi ve harç istisnasını uygulamak suretiyle işlem yapan (noter, tapu, gümrük, ihaleyi yapan kurum veya kuruluş vb.) kuruluşlar, evvelki bölümde belirtilen esas ve usuller çerçevesinde herhangi bir makam veya merciden muafiyete dair yazı talep edilmeksizin damga vergisi ve harç istisnasını re’sen tatbik edeceklerdir.

Ancak, bu Tebliğdeki açıklamalara rağmen istisna kapsamında bulunup bulunmadığı hususunda tereddüde düşülen konularda defterdarlıklardan görüş alınması mümkün bulunmaktadır.

5.1.2. Damga vergisi ve harç istisnasını uygulayarak işlem yapan kuruluşlar ile iş yaptıran kamu kurum ve kuruluşlarınca, bu işlere ilişkin olarak düzenlenen kağıt ve yapılan işlemlerle ilgili olup, istisna uygulaması sebebiyle ilgililerine ödettirilmeyen veya ödeme sırasında tevkif edilmeyen damga vergileri ile alınmayan harca ilişkin olarak, işlemin yapıldığı veya vergiye konu kağıdın düzenlendiği tarihi takip eden 30 gün içinde EK-1’de yer alan Damga Vergisi ve Harç İstisnasından Yararlananlara Ait Bildirim Formunu doldurarak, adına işlem yapılan ihracatçı veya yüklenici kuruluşların gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı bulundukları vergi dairesine bildirilecektir. Bu bildirime, döviz kazandırıcı faaliyetlerle ilgili olarak düzenlenen Vergi Resim Harç İstisnası Belgesi ya da Dahilde İşleme İzin Belgesinin bir örneği de eklenecektir.

5.1.3. Gümrük, tapu ve notere gidilmeksizin ilgili kişi ve kuruluşlar arasında düzenlenen kağıtlara ilişkin olup istisna hükmü gereğince ödenmeyen damga vergisi tutarları, kağıdın düzenlenmesini takip eden 30 gün içinde işlem yapan taraflarca aynı esaslar dahilinde ilgili vergi dairesine bildirilecektir.

5.2. DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI TARAFINDAN YAPILACAK İŞLEMLER

5.2.1. Dahilde İşleme İzin Belgesi veya Vergi Resim Harç İstisnası Belgesinin iptal edilmesi veya iptal işleminin kaldırılması halinde, bu durum işlem tarihini takip eden 30 gün içinde ilgili vergi dairesine bildirilecektir.

5.2.2. Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında döviz kazandırıcı faaliyetlerin gerçekleştirilmesi veya gerçekleştirilmemesi halinde, varsa gerçekleşmeme oranı da belirtilmek suretiyle, bu durumun tespit edildiği tarihi izleyen 30 gün içinde ilgili vergi dairesine bildirilecektir.

5.2.3. Yukarıda belirtilen hususlarda vergi dairesine yapılacak bildirimlerde ilgilinin adı, soyadı veya unvanı, vergi kimlik numarası, ikametgahı veya kanuni ve iş merkezi, döviz kazandırıcı faaliyetin türü, belgenin adı, sayısı ile gerekli görülen diğer hususlara yer verilecektir.

5.3. TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI TARAFINDAN YAPILACAK İŞLEMLER

5.3.1. Vergi Resim Harç İstisnası Belgesi kapsamında döviz kazandırıcı faaliyetlerin gerçekleştirilmesi veya gerçekleştirilmemesi halinde, varsa gerçekleşmeme oranı da belirtilmek suretiyle, bu durumun tespit edildiği tarihi izleyen 30 gün içinde ilgili vergi dairesine bildirilecektir.

5.3.2. Yukarıda belirtilen hususlarda vergi dairesine yapılacak bildirimlerde ilgilinin adı, soyadı veya unvanı, vergi kimlik numarası, ikametgahı veya kanuni ve iş merkezi, döviz kazandırıcı faaliyetin türü, belgenin adı, sayısı ile gerekli görülen diğer hususlara yer verilecektir.

6. VERGİ DAİRELERİNCE YAPILACAK İŞLEMLER VE YAPTIRIMLAR

6. 1. VERGİ DAİRELERİNCE YAPILACAK İŞLEMLER

Vergi daireleri, istisnaya konu işlemi yapan kuruluşlarca Tebliğin 5 inci bölümünde belirtilen esaslar çerçevesinde gönderilen bildirimleri, mükelleflerin tarh dosyalarında saklayacaklardır.

Tebliğin 5 inci bölümünde belirtilen esaslar çerçevesinde ilgili kuruluşlarca yapılacak bildirimler dikkate alınarak 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yapılacak tarhiyatlarda, mükelleflerin tarh dosyalarındaki bildirim ve kayıtlar esas alınacaktır.

6.2. MÜKELLEFLERE UYGULANACAK YAPTIRIMLAR

6.2.1. Döviz kazandırıcı faaliyetlerde;

- Alınmayan damga vergisi ve harç tutarının, döviz kazandırıcı faaliyetlerin gerçekleşmeyen kısmına isabet eden tutarı,

- Dahilde İşleme İzin Belgeleri ve Vergi Resim Harç İstisnası Belgesinin iptal edilmiş olması durumunda alınmayan damga vergisi ve harç tutarları,

213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde ceza ve gecikme faizi ile birlikte geri alınacaktır.

6.2.2. Gecikme faizi, kağıdın düzenlendiği veya işlemin yapıldığı tarihten başlayarak hesaplanacaktır.

6.3. İŞLEM YAPAN KURULUŞLARA UYGULANACAK YAPTIRIMLAR

6.3.1. Damga vergisi ve harç istisnasına konu işlemi yapan ancak 30 günlük sürede gerekli bildirimde bulunmayan sorumlular adına ikinci derece usulsüzlük cezası kesilecektir.

6.3.2. Bu Tebliğ kapsamına girmediği halde bu Kanun ve Tebliğ gerekçe gösterilerek damga vergisi ve harç istisnası tatbik edilen işlemleri yapan kuruluşlar (noter, tapu, gümrük, ihaleyi yapan kurum veya kuruluş vb.), alınmayan damga vergisi ve harç tutarları ile bunlara ilişkin faizlerin ödenmesinden müteselsilen sorumlu olacaklardır.

6.3.3. İstisnaya konu işlemi yaptığı halde gerekli bildirimde bulunmayan kuruluşlar, döviz kazandırıcı faaliyetin gerçekleşmemesi veya belge şartlarına uyulmadığının tespiti halinde, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde ilgililerden ceza ve gecikme faizi ile birlikte tahsil edilmesi gereken damga vergisi ve harç tutarlarından, müteselsilen sorumlu olacaklardır.

7. YÜRÜRLÜK

Bu Tebliğ esasları 01/01/2004 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürürlük süresi sona eren 3505 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesi ve bu maddeye istinaden yayımlanan Tebliğler kapsamında ihracat veya döviz kazandırıcı faaliyetlerle ilgili olarak bu Tebliğin yayımı tarihinden önce düzenlenmiş bulunan, Vergi Resim Harç İstisnası Belgesi ve Dahilde İşleme İzin Belgesi sahibi mükelleflerin belge süresinin bitimine kadar yapacakları işlemler için damga vergisi ve harç istisnası uygulamasına devam edilir. Bu hüküm, belgesiz ihracat yapan mükellefler için de geçerlidir.

2 SERİ NO'LU DÖVİZ KAZANDIRICI FAALİYETLERDE DAMGA VERGİSİ VE HARÇ İSTİSNASI UYGULAMASI HAKKINDA TEBLİĞ

488 sayılı Damga Vergisi Kanununun Ek 2 nci ve 492 sayılı Harçlar Kanununun Ek 1 inci maddelerinin verdiği yetkiye dayanılarak döviz kazandırıcı faaliyetlere ilişkin damga vergisi ve harç istisnası uygulama usul ve esaslarının belirlenmesi amacıyla hazırlanan (1) Seri No.lu Döviz Kazandırıcı Faaliyetlerde Damga Vergisi ve Harç İstisnası Uygulaması Hakkında Tebliğ1 ile ilgili olarak aşağıdaki düzenlemelerin yapılmasına gerek görülmüştür.

1 – (1) Seri No.lu Döviz Kazandırıcı Faaliyetlerde Damga Vergisi ve Harç İstisnası Uygulaması Hakkında Tebliğ’in "3.1. İHRACAT İŞLEMLERİ" başlıklı bölümünün (3.1.1.) numaralı bendi aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir.

"3.1.1. İhracat karşılığı yapılacak ödemeler (Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu çerçevesinde yapılan ödemelere ilişkin taahhütnameler ile temliknameler ve Sosyal Sigortalar Kurumu prim borçları ile genel bütçeli idarelere olan borçların mahsubu dahil),"

2 – Tebliğin "3.2. DİĞER DÖVİZ KAZANDIRICI FAALİYETLER" başlıklı bölümünün (3.2.1.) numaralı bendine ilişkin (3.2.1.1.), (3.2.1.2.), (3.2.1.3.) ve (3.2.1.4.) numaralı alt bentleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve (3.2.25.) numaralı bendinden sonra gelmek üzere aşağıdaki (3.2.26.) numaralı bent eklenmiştir.

"3.2.1. Yatırım programında yer alan kamu yatırımlarından uluslararası ihaleye çıkarılanların (Yerli ve yabancı firmaların ayrı ayrı veya birlikte iştirakine açık olmak üzere) ihalesini kazanan veya yabancı para ile finanse edilenlerin yapımını üstlenen firmaların,

3.2.1.1. Yerli firma olması halinde, uluslararası ihalelerde tamamı üzerinden, yabancı para ile finanse edilenlerde ise yabancı paraya isabet eden oranda yapacakları hizmet ve faaliyetler ile yerli imalatçı firmaların, mükerrer olmamak kaydıyla, bahse konu işte kullanılmak üzere bu işin yapımını yüklenen firmaya üreterek yapacakları mal ve malzeme ile hizmet satış ve teslimleri,

3.2.1.2. Yabancı firma olması halinde, yabancı firmanın bu işte kullanacağı mal ve malzemeyi üreten yerli imalatçı firmaların (işi taahhüt eden firmalar dahil) yapacakları satış ve teslimleri,

3.2.1.3. Yerli ve yabancı firmaların ortaklığı şeklinde olması halinde, yerli firmaya kendi faaliyeti oranında, yabancı firmaya ise (3.2.1.2.) alt bendi çerçevesinde yerli imalatçı firmaların üreterek yapacakları satış ve teslimleri,

3.2.1.4. Yukarıda belirtilen (3.2.1.1.), (3.2.1.2.) ve (3.2.1.3.) alt bentleri çerçevesinde proje sahibi kamu kurumları ile bu projeleri üstlenen firmalara yapılacak teknik müşavirlik, mühendislik vb. hizmet satışları,"

"3.2.26. Kamu kurum ve kuruluşlarınca uluslararası ihaleye çıkarılan maden havzalarından rödövans karşılığında maden çıkarımı ve işletmesiyle ilgili üretim faaliyetleri."

3 SERİ NO'LU İHRACAT VE YATIRIMLARDA DAMGA VERGİSİ VE HARÇ İSTİSNASI UYGULAMASI HAKKINDA TEBLİĞİ

İhracat akreditiflerinin tamamen veya kısmen kullanılmaması durumunda Damga Vergisi Kanunu uygulaması bakımından ortaya tereddütlerin çıktığı Bakanlığımıza intikal eden yazılardan anlaşılmıştır.

Bilindiği üzere, 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 1 inci maddesinin 3 üncü fıkrasında, "Yabancı memleketlerle Türkiye'deki yabancı elçilikler ve konsolosluklarda düzenlenen kağıtlar, Türkiye'de resmi dairelere ibraz edildiği, üzerine devir veya ciro işlemleri yürütüldüğü veya herhangi bir suretle hükümlerinden faydalanıldığı takdirde vergiye tabi tutulur." denilmekte, 3 üncü maddesinin son fıkrasında ise, yabancı memleketlerle Türkiye'deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kağıtların vergisini, Türkiye'de bu kağıtları resmi dairelere ibraz eden, üzerinde devir veya ciro işlemleri yapan veya herhangi bir suretle hükümlerinden faydalananların ödeyeceği hükme bağlanmaktadır.

Buna göre yurtdışındaki bir banka tarafından düzenlenerek Türkiye'deki muhabir bankaya gönderilen akreditif mektuplarının hükümlerinden, ihracatçı ihraç ettiği mal bedelini hesaben tahsil ettiği anda yararlanmış olmaktadır.

Bu nedenle, tamamen veya kısmen kullanılmayan ihracat akreditifleri için ihracatçı tarafından hükmünden yararlanma sözkonusu olmadığından damga vergisi alacağı da doğmamaktadır.

Öte yandan, ihracatın gerçekleştirilen kısmına ilişkin damga vergisinin ise 3505 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesine göre istisna edilmesi gerekmektedir.

4 SERİ NO'LU İHRACAT VE YATIRIMLARDA DAMGA VERGİSİ VE HARÇ İSTİSNASI UYGULAMASI HAKKINDA TEBLİĞİ

Bu Tebliğde, 3.12.1988 tarih ve 3505(1) sayılı Kanunun geçici 2'nci maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak ihracat, döviz kazandırıcı faaliyetler ve yatırımlarla ilgili damga vergisi ve harç istisnası uygulamasının usul ve esasları belirtilmiştir.

1. KANUN HÜKMÜ:

3505 sayılı Kanunun geçici 2'nci maddesinde aşağıdaki hüküm bulunmaktadır.

"a) İhracat,

b) İhracat teşvik belgesine bağlanan döviz kazandıcı faaliyetlerle, bu belge kapsamındaki ithalat,

c) İhracat veya döviz kazandırma taahhüdünde bulunulan ve yatırım teşvik belgesine bağlanmış yatırımlar için alınan yatırım kredileri ile bu belge kapsamındaki şirket kuruluşu ve sermaye artırımı, gayrimenkullerin ve irtifak haklarının ayni sermaye olarak konulması halinde bunların şirket adına tapuya tescili,

İşlemleri ve bu işlemlerle ilgili olarak düzenlenen kağıtlar 31/12/2003(2) tarihine kadar 488 sayılı Kanuna göre damga vergisinden ve 492 sayılı Kanuna göre harçlardan istisna edilir.

Kredilerin amaç dışı kullanılması taahhüt edilen ihracatın gerçekleştirilmemesi veya teşvik belgesindeki şartların yerine getirilmemesi halinde, alınmayan damga vergileri ve harçları, ihracatçı veya yatırımcı kişi veya kuruluşlardan, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ceza ve gecikme faizi ile birlikte geri alınır.

Yukarıda belirtilen hususlarda damga vergisi ve harç istisnası uygulamak suretiyle işlem yapan kuruluşlar, istisnaya konu işlemin mahiyeti ile alınmayan vergi ve harcın miktarını, işlemin yapıldığı tarihi takip eden 30 gün içinde ilgililerin gelir veya kurumlar vergisi bakımından bağlı bulunduğu vergi dairesine bildirmeye mecburdurlar.

İhracat taahhüdünün gerçekleşmediğinin veya teşvik şartlarına uyulmadığının tespit edildiği tarihi takip eden 30 gün içinde, bu durumu vergi dairesine bildirmeyen bankalar ile yukarıdaki fıkra gereğince bildirimde bulunmayan kuruluşlar, damga vergisi, harç, ceza ve gecikme faizinin ödenmesinden ilgililerle birlikte müteselsilen sorumludurlar.

Bu maddenin uygulanması bakımından, döviz kazandırıcı faaliyetlerin neler olduğu ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar, Devlet Planlama Teşkilatı müsteşarlığının bağlı bulunduğu Devlet Bakanı ile Maliye ve Gümrük Bakanı tarafından birlikte tespit edilir."

2. TEBLİĞ HAKKINDA GENEL AÇIKLAMA:

3505 sayılı Kanunun yukarıda belirtilen ve 01/01/1989 tarihinde yürürlüğe giren Geçici 2 nci maddesi ile ihracat, döviz kazandırıcı faaliyetler ve yatırımlarla ilgili işlem ve kağıtlar yönünden, damga vergisi ve harç istisnası getirilmiştir. Bununla birlikte istisna uygulamasında uyulacak esaslarla, istisna uygulamak için aranan şartların ihlali durumunda yapılacak işlemler de madde metninde düzenlenmiştir.

Ayrıca, maddenin son fıkrası ile ihracat, döviz kazandırıcı faaliyetler ve yatırımlarla ilgili mevzuat çalışmalarını yürüten Müsteşarlıkların bağlı bulunduğu Devlet Bakanı ile Maliye Bakanı'na hangi hizmet ve faaliyetlerin "Döviz Kazandırıcı Faaliyet" olduğunun yanısıra, bu madde hükmünün uygulamasına ilişkin usul ve esasların tesbiti yetkisi de tanınmıştır.

Yukarıda belirtilen işlemlere ilişkin damga vergisi ve harç istisnası uygulamasının usul ve esaslarını belirlemek üzere 04/03/1989 gün ve 20098 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 1 Seri No.lu Tebliğ 03/07/1993 gün ve 21626 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 2 Seri No.lu Tebliğ ile uygulamadan kaldırılmıştır.

Ancak, gerek mevzuatta ve gerekse uygulamada meydana gelen değişiklikler nedeniyle konunun yeni bir tebliğ çerçevesinde düzenlenmesi zorunluluğu doğmuştur.

Bu değişiklikler kapsamında; Belgeli ihracatta düzenlenen ihracatı teşvik belgesi uygulamasına son verilerek "Dahilde İşleme İzin Belgesi" ile "Geçici Kabul İzin Belgesi"(3) uygulamasına geçilmiştir. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından döviz kazandırıcı faaliyetlerle ilgili ihracatı teşvik belgesi uygulamasına son verilerek "Vergi Resim Harç İstisnası Belgesi" veya bazı hallerde bu belge yerine geçmek üzere "Dahilde İşleme İzin Belgesi" uygulamasına başlanmıştır. [ 05/02/2000 tarihinde yürürlüğe giren 4458 sayılı Gümrük Kanunu(***) ile Geçici Kabul Rejimi uygulamadan kaldırıldığından, Geçici Kabul İzin Uygulaması (4) Seri No.lu Tebliğ kapsamından çıkarılmıştır.]

Döviz kazandırıcı faaliyetler arasında bulunan "Yap-İşlet-Devret" modeline göre yapılan yatırımlarla ilgili olarak 3996 sayılı Kanunda muafiyet hükümleri bulunduğundan bu model çerçevesinde yapılan yatırımlara damga vergisi ve harç istisnası uygulaması 3505 sayılı Kanunun Geçici 2 nci maddesinin uygulaması ile ilgili Tebliğ kapsamından çıkarılmıştır. Ancak, "yap-işlet" modeline göre yapılan yatırımlarla ilgili istisnalar Tebliğ kapsamına alınmıştır.

Diğer taraftan, ihracat, döviz kazandırıcı faaliyetler ve yatırımlarla ilgili olarak kullandırılan kredilerin nevi ve vasıfları bu Tebliğde ayrıca tanımlanmıştır.

Buna Göre; ihracat, döviz kazandırıcı faaliyetler ve yatırımlarla ilgili olarak aşağıda nevi ve vasıfları belirtilen ve sadece yatırım kredileri için asgari bir yıl ve daha uzun vadeli olması şartı aranan krediler (kredinin kullanımında ortalama vade de dikkate alınmak koşuluyla) istisnadan yararlanacaktır. [ 5 seri nolu tebliğ ile Değişmeden önceki : Buna göre; ihracat, döviz kazandırıcı faaliyetler ve yatırımlarla ilgili olarak aşağıda nevi ve vasıfları belirtilen krediler istisnadan yararlanacaktır. (4) ]

1. Orta ve uzun vadeli nakdi kredi: Bu kredi türü yurt içi ve yurt dışı kredi kuruluşlarından sağlanan asgari bir yıl ve daha uzun vadeli kredileri kapsar.

2. Orta ve uzun vadeli gayri nakdi kredi: Bu kredi türü Türkiye'de yerleşik kişilerin yurt dışındaki finans kuruluşlarından temin ettikleri veya Türkiye'deki bankalar tarafından verilen en az bir yıl süreli garanti, karşı garanti, teminat ve kefaletleri kapsar.

3. Ayni kredi ise; yatırım teşvik belgesi eki, ithal ve yerli makina teçhizat listelerinde yer alan makina ve teçhizatın yurt içi ve yurt dışından bir yıl ve daha uzun vadeli alımını ifade edecektir.

“4- Altın Kredisi, Türk Parası Kıymetini Koruma hakkındaki mevzuat uyarınca ihracat taahhüdüne bağlı olarak kullandırılan kredileri kapsar.”

Bu hususlar dikkate alınarak, 3505 Sayılı Kanunun Geçici 2 nci maddesinin son fıkrasının verdiği yetkiye dayanılarak ihracat, döviz kazandırıcı faaliyetler ve yatırımlarla ilgili işlemler sebebiyle doğan damga vergisi ve harç istisnasının kapsamı ile uygulama usul ve esasları yeniden belirlenerek aşağıda açıklanmıştır.

3. İHRACATLA İLGİLİ İSTİSNANIN KAPSAMI:

3.1. FİİLİ MAL İHRACATINDA:

“Kredi kuruluşlarınca ihracatın finansmanı gayesiyle kullandırılacak nakdi veya gayri nakdi krediler (döviz ve gayri kabili rücu ihracat akreditiflerinin dahili devri suretiyle imalatçılara kullandırılan ihracat kredileri, Türk Eximbank kredileri ile T.C. Merkez Bankası tarafından Türk Eximbank’a ihracatla ilgili açılan senet reeskont kredileri, Türk Eximbank’ın sadece ihracatta kullanılmak kaydıyla yaptığı fon temini işlemleri, bu Banka tarafından aracı bankalar vasıtasıyla kullandırılan krediler ve Türk Parası Kıymetini Koruma hakkındaki mevzuat uyarınca ihracat taahhüdüne bağlı olarak kullandırılan altın kredilerine ilişkin sözleşmeler dahil), firmaların sağladıkları prefinansmanlar ile bunların geri ödenmesi ve bu krediler ile ilgili olarak verilecek teminatlar,

Söz konusu istisna, ihracata ilişkin olarak kullandırılacak kredinin geri ödenmesine kadar geçecek süre içerisinde baliğ olduğu miktarın tamamına uygulanacaktır.

(Kredilerle ilgili damga vergisi ve harç istisnasının tatbik edilebilmesi için, kredi mukavelesi ve teminata ilişkin belgelerin muhtevasından, münhasıran ihracatın finansmanı kredisi ile ilgili olduğunun anlaşılması şarttır.)”

[ 5 seri nolu tebliğ ile değişmeden önce : 3.1.1. Kredi kuruluşlarınca ihracatın finansmanı gayesiyle kullandırılacak nakdi veya gayri nakdi krediler (Prefinansman döviz ve gayri kabili rücu ihracat akreditiflerinin dahili devri suretiyle imalatçılara kullandırılan ihracat kredileri Türk Eximbank kredileri ile T.C. Merkez Bankası tarafından Türk Eximbank'a ihracatla ilgili açılan senet reeskont kredileri ve Türk Eximbank'ın sadece ihracatta kullanılmak kaydıyla yaptığı fontemini işlemlerine ilişkin sözleşmeler dahil) ve bu krediler ile ilgili olarak verilecek teminatlar, (Kredilerle ilgili damga vergisi ve harç istisnasının tatbik edilebilmesi için, kredi mukavelesi ve teminata ilişkin belgelerin muhtevasından, münhasıran ihracatın finansmanı kredisi ile ilgili olduğunun anlaşılması şarttır.)(5) ]

3.1.2. İhracat karşılığı yapılacak ödemeler (Katma değer vergisi iadesi ile bu iadenin mükellefin veya mükellefe ihraç edilen malı teslim edenlerin vergi borcuna mahsubu dahil)

3.1.3. İhracatçı lehine tesis olunan akreditifin, ihracatçıya mal teslim eden imalatçıya temliki ile ihracattan doğan alacakların factoring şirketlerine ve Türk Eximbank’a devri,”

[ 5 seni nolu tebliğ ile değişmeden önce : İhracatçı lehine tesis olunan akreditifin, ihracatçıya mal teslim eden imalatçıya temliki ile ihracattan doğan alacakların factoring şirketlerine devri,(6) ]

3.1.4. Yapılacak ihracat bağlantıları için düzenlenecek anlaşmalar ve bu konuda alınacak teminatlar,

3.1.5. Transit ticarete konu malın ithalat ve ihracatı (açılan akreditifler dahil)

3.1.6. Tedarik edildikleri şekliyle ihraç edilmek üzere mal alımı ,

3.1.7. "4458 sayılı Gümrük Kanununun 131 inci maddesine istinaden ithalat vergilerinden tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine tabi ambalaj maddeleri ve dahilde işleme rejimi çerçevesinde dahilde işleme iznine bağlanmak kaydıyla, değeri 10.000 ABD Dolarını aşmayan yardımcı maddeler ile tamir edilmek, yenilenmek, monte edilmek ve benzeri bir işlem görmek üzere getirilen eşyanın ithalatı.”

[ 5 seri nolu tebliğ ile değişmeden önce : 1615 sayılı Gümrük Kanununun 119 uncu maddesinin 1/a,l/b,4/a ve 4/b fıkraları ile 6 ncı fıkrasına göre yalnızca ihracatın geliştirilmesi maksadıyla yapılacak ithalat,(7) İle ilgili işlemler ve bu işlemler sebebiyle düzenlenen kağıtlara ihracata ilişkin olduğunun tevsik edilmesi kaydıyla, işlem yapan kurulularca re'sen damga vergisi ve harç istisnası tatbik edilecektir. ]

3.2. BELGELİ İHRACATTA:

3.2.1. Dahilde İşleme İzin Belgesi ile Geçici Kabul İzin Belgesi kapsamında ve bu belgelerin geçerlilik süresi içerisinde ihracat amaçlı olmak kaydıyla yapılan ithalat ile yurt içinde hammadde, yardımcı madde; ve ambalaj malzemesi alımları,

3.2.2. Belge almak maksadıyla ihracat proje formu ekinde verilecek taahhütnameler,

ve bunlarla ilgili işlemler de yukarıda yer alan açıklamalar doğrultusunda söz konusu istisnadan yararlandırılacaktır.

4. DÖVİZ KAZANDIRICI FAALİYETLERLE İLGİLİ İSTİSNANIN KAPSAMI:

4.1. DÖVİZ KAZANDIRICI FAALİYETLER:

4.1.1. Yatırım programında yer alan Kamu yatırımlarından (Yerli ve yabancı firmaların ayrı ayrı veya birlikte iştirakine açık olmak üzere) uluslararası ihaleye çıkarılanların ihalesini kazanan veya yabancı para ile finanse edilenlerin yapımını üstlenen firmaların,

4.1.1.1. Yerli firma olması halinde, uluslararası ihalelerde tamamı üzerinden, yabancı para ile finanse edilenlerde ise yabancı paraya isabet eden oranda yapılacak hizmet ve faaliyetler,

4.1.1.2. Yabancı firma olması halinde, yabancı firmanın bu işte kullanacağı mal ve malzemeyi üreten yerli imalatçı firmaların satış ve teslimleri,

4.1.1.3. Yerli ve yabancı firmaların ortaklığı şeklinde olması halinde, yerli frmaya kendi faaliyeti oranında, yabancı firmaya ise (4.1.1.2) bendi çerçevesinde yerli imalatçı firmaların yapacakları satış ve teslimleri,

4.1.2. Savunma Sanayi Müsteşarlığınca onaylanan Savunma Sanayi Projelerini üstlenmiş yerli imalatçı firmaların satış ve teslimleri,

4.1.3. Savunma Sanayi Müsteşarlığınca Savunma Sanayi açısından önem arzettiği belirtilen savunma araç ve gereçlerini üreten yerli imalatçı firmaların, ülkenin savunması ile ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına satış ve teslimleri,

4.1.4. İmalatçılar tarafından Gümrük Hattı Dışı Eşya Satış mağazalarına yapılan satış ve teslimler, (bu mağazalarda yapılan satışlar hariç)

4.1.5. Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yer alan yatırım mallarını üreterek Yatırım Teşvik Belgesi sahibi yatırımcılara teslim eden imalatçı firmaların satış ve teslimleri,.

4.1.6. İmalatçıların, Dış Ticaret Müsteşarlığnca yayımlanan tebliğler eki yatırım malları listesinde yer alan malları üreterek yurt içindeki firmalara satış ve teslimleri,

4.1.7. Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Karar esasları çerçevesinde CKD ithal edebilecek firmalara ithal edebilecekleri sözkonusu maddeleri yerli imalatçı firmaların yurt içinde üreterek satış ve teslimleri,

4.1.8. Kamu kurum ve kuruluşlarınca uluslararası ihaleye çıkarılan yatırım malı ve sınai mamul alımları ihalesini kazanan yerli imalatçı firmaların satış ve teslimleri,

4.1.9. Ambalaj malzemesi imalatçılarının, belge süresi içinde teslim edilmek ve ihracatçının ihraç ürünü ile birlikte ambalaj olarak 6 ay içerisinde ihraç edilmek şartıyla yapılan ambalaj malı ve malzeme satış ve teslimleri,

4.1.10. Uluslararası ikili veya çok taraflı anlaşma hükümlerine göre yurt içinde bulunan yabancı kuruluşların yurt dışından getirme imkanına sahip bulundukları sınai mamulleri teslim eden imalatçı firmalar ile 25.1.1998 tarih, 19705 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan T.C. ile A.B.D. Hükümetleri Arasındaki ikili Anlaşmalar Kapsamına Giren İnşaat Faaliyetlerine Ait Esas ve Usulleri Hakkındaki 2 sayılı Tebliğ kapsamı dışında kalan tesislerin yapımını üstlenen müteahhit firmaların faaliyet ve teslimleri,

4.1.11. “İmalatçıların yabancı uyruklulara (diplomatik temsilcilikler ve mensupları dahil), turistlere veya yurt dışında çalışan Türk vatandaşlarına yapacakları ve yıllık 100.000 ABD Dolarını aşan, ihracatçıların ise aynı cins malda yıllık 500.000 ABD Dolarını aşan satış ve teslimleri (Gümrük Hattı Dışı Eşya Satış Mağazalarında yapılan satış ve teslimler ile gıda maddeleri hariç)

[ 5 seri nolu tebliğ ile değişmeden önce : İmalatçıların yabancı uyruklulara, turistlere veya yurt dışında çalışan Türk vatandaşlarına yapacakları ve yıllık 100.000 ABD Dolarını aşan, ihracatçıların ise tek kalem malda 500.000 ABD Dolarını aşan satış ve teslimleri (Gümrük Hattı Dışı Eşya Satış Mağazalarında yapılan satış ve teslimler ile gıda maddeleri hariç) (8) ]

4.1.12. Yap-İşlet modeli çerçevesinde Müsteşarlık tarafından uygun görülecek sektörlerde yapılacak yatırım projelerini üstlenen yerli firmaların yapacakları hizmet ve faaliyetler,

4.1.13. Kazanılan navlun bedellerinin yurda getirilmesi kaydıyla kara deniz veya hava ulaştırma hizmet ve faaliyetleri ile kamu kurum ve kuruluşlarınca yaptırılan uluslararası taşımalar ve bu kurum ve kuruluşlar tarafından uluslararası ihaleye çıkarılmış yurt içi taşımaları yüklenen yerli firmaların bu faaliyetleri,

4.1.14. Turizm müesseseleri ile seyahat acentalarının içinde ve yurt dışındaki turizm faaliyetleri sırasında yaptıkları döviz karşılığı hizmet satışları,

4.1.15. Uluslararası ihaleye çıkartılan kamu projeleri ile yurt dışı müteahhitlik müşavirlik ve mühendislik hizmetleri gibi döviz kazandırıcı hizmet projeleri,

4.1.16. Bedelleri döviz olarak alınmak kaydıyla yurt dışında yerleşik firmalar adına garanti kapsamında gerçekleştirilen bakım onarım hizmetiyle yabancı bandıralı gemi, uçak veya tırların bakım onarım ve bunlara yapılan mal ve hizmet (yakıt ve madeni yağlar hariç) satışları,

4.1.17 Yabancı uyruklulara, turistlere yurt dışında çalışan Türk vatandaşlarına yapılan ve yıllık 100.000 ABD Dolarını aşan satış ve teslimler (Duty-free shop mağazalarında yapılan satışlar dahil)

4.1.18. Yalnız petrol türevi üreticilerinin Devletlerarası ikili veya çok taraflı anlaşma hükümleri çerçevesinde yurt içinde faaliyet gösteren yabancı veya uluslararası kuruluşlara serbest döviz karşılığı akaryakıt satış ve teslimleri,

4.1.19. Yerli firmalarca, ihraç ürünlerimizin pazarlanması gayesiyle yurt dışında mağaza açılması veya işletilmesi,

4.1.20. İmalatçıların, Dahilde İşleme İzin Belgesi sahibi firmalara yapacakları kütük, blum satış ve teslimleri,

4.1.21. Yerli firmalarca, yabancı ülkelerde ekonomik ve sosyal araştırmalar yapmak suretiyle bilgi bankası oluşturulması ve bu bilgilerin yurt içinde ve dışında pazarlanması amacıyla bilgi iletişim ağı kurulması ve işletilmesi.

“4.1.22. Yabancı uyruklulara, turistlere veya yurt dışında çalışan Türk vatandaşlarına ülkemizde bulundukları sürede, bedelleri yurt dışındaki sağlık ve sigorta kuruluşlarından tahsil edilmek kaydıyla döviz karşılığı verilecek sağlık hizmetleri.”

“4.1.23. Profesyonel spor kulüpleri ile bunların % 51’den fazla iştiraki olan şirketlerin uluslararası spor müsabakalarına iştirak etmeleri nedeniyle sağladıkları hasılat ile yurt dışına sporcu transferlerinden elde ettikleri gelirler. ”

4.2. UYGULAMAYA İLİŞKİN ESASLAR :

4.2.1. Döviz kazandırıcı faaliyetler için uygulanacak damga vergisi ve harç istisnası ilgili kuruluşlarca, bu konuda düzenlenmiş bulunan "Vergi, Resim ve Harç İstisnası Belgesi" veya özel durumlarda bu belgenin yerine geçmek üzere düzenlenen" Dahilde İşleme İzin Belgesi"nin ibrazı üzerine, aşağıda açıklanan usul ve esaslar çerçevesinde başka bir belge aranmaksızın re,sen uygulanacaktır.

Ancak, damga vergisi ve harç istisnasının uygulanabilmesi için, vergi ve harca konu işlemin, sözü edilen belgenin geçerlilik süresi içerisinde yapılması şarttır.

Belgenin alınmasından önce veya belgenin geçerlilik süresinin dolmasından sonra, belgeye bağlanan iş ile ilgili olarak yapılan işlemlere, damga vergisi ve harç istisnası tatbik edilmeyecektir.

4.2.2. İstisna uygulaması belgede yer alan değer ve esaslar dikkate alınarak yürütülecektir.

4.2.3. Döviz kazandırıcı faaliyetlerde, belge kapsamında üstlenilen taahhüt ile ilgili olarak, kredi kuruluşlarınca belge kapsamındaki taahhüt tutarına kadar kullandırılan nakdi ve gayrinakdi krediler ile münhasıran bu kredilerle ilgili olarak verilen teminatın tamamı, damga vergisi ve harç istisnasından faydalandırılacaktır.

Belgede kayıtlı döviz taahhüt tutarını aşan kredi miktarı ve buna ilişkin. teminatlarla ilgili muamelelerden gerekli damga vergisi ve harç tahsil edilecektir.

Kredilerle ilgili istisna, kredinin alınmasından, kredinin ilk alındığı esnada tespit olunan vadede veya ihracatı teşvik mevzuatında belirtilen sürede tasfiyesine kadar geçen süre içerisinde yapılan işlem ve kağıtlara tatbik edilecektir.

4.2.4. Yurtiçi uluslararası ihale konusu işlerle, yabancı para ile finanse edilen kamu yatırımlarında işin proje safhasından başlayarak ihale makamına teslimine kadar geçecek süre içerisinde, ihale makamı ile müteahhit arasında yapılan işlemlerle bu konuda düzenlenen kağıtlara, damga vergisi ve harç istisnası uygulaması, bu işlemler ve kağıtların söz konusu işlerle ilgili olduğunun tevsiki ile mümkündür.

4.2.5. Yurt dışı müteahhitlik, mühendislik ve müşavirlik hizmetlerinde, işin proje safhası da dahil olmak üzere yapılan işlemlerle bu konuda düzenlenen kağıtlar, damga vergisi ve harç istisnasından yararlandırılacaktır.

4.2..6. Yukarıdaki (4.2.4) ve (4 2.5) fıkralarında yer alan hususlarda, ihalelere iştirak etmek için düzenlenen geçici teminat mektupları, ihale kararları ve kati teminat mektupları ile bunlara ilişkin işlemlere, bu işlerle ilgili olduğunun tevsiki kaydıyla belge aranmaksızın re'sen istisna tatbik edilecektir.

İhalelerin kazanılmamış olması halinde, münhasıran geçici teminat mektupları ve bunlara ilişkin işlemler için sağlanan istisnalar geri alınmayacaktır.

Sözü edilen işlerle ilgili sözleşme safhası da dahil olmak üzere, takip eden safhalarda düzenlenen diğer kağıtlar ve yapılan işlemlere damga vergisi ve harç istisnasının tatbiki için, bu konuda düzenlenmiş.bulunan teşvik belgelerinin ibrazı şarttır.

4.2.7. Yap-İşlet modeli çerçevesinde yapılacak yatırım projeleri ile ilgili olarak, yatırımcı ve bu yatırımın yapılmasını öngören idare arasında, işin proje safhası dahil olmak üzere yatırımın başlamasından bitimine kadar geçecek süre içerisinde yapılacak işlemler ve bu işlemler sebebiyle düzenlenecek kağıtlara damga vergisi ve harç istisnası tatbik edilecektir.

4.2.8 Döviz kazandırıcı faaliyetlerde, belgeye bağlı olarak uygulanan damga vergisi ve harç istisnasının; belge sahibi yatırımcı, ihracatçı veya üstlenicinin belge kapsamındaki iş nedeniyle ihale makamı dışında kalan ve belge sahibi olmayan diğer kişi ve kuruluşlarla (taşaron, malzeme müteahhidi v.b) .yapacağı muamelelere tatbiki mümkün değildir.

Ancak, belge kapsamındaki döviz kazandırıcı faaliyetlerde kullanılmak şartıyla; belge sahibi kişi veya kuruluşlardan temin edilecek mal, malzeme veya hizmet alımları damga vergisi ve harç istisnasından faydalandırılacaktır.

Bu durumda, döviz kazandırıcı faaliyetlerde, ihale makamı dışında kalan diğer işlem tarafları arasındaki muamelelere; her iki işlem tarafının da o işle ilgili olarak düzenlenmiş belgeye sahip olmasına bağlı olarak damga vergisi ve harç istisnası tatbik edilecektir.

4.2.9. Tebliğin (4.1.) bölümünde "Döviz Kazandırıcı Faaliyet" olarak sayılan teslimlere konu imalatta kullanılmak üzere belgede öngörülmüş olmak kaydıyla yurt dışından getirilecek hammadde yarımamul ve mamullerin ithalatı ile ilgili işlemler ve bu işlemler sebebiyle düzenlenen kağıtlar istisna kapsamındadır.

4.2.10. Belge kapsamındaki yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinde kullanılmak üzere, işin yürütüldüğü yabancı ülkeye, diğer bir yabancı ülkeden, Türkiye'deki bankalar aracılığıyla açtırılacak akreditifler üzerinden yapılacak mal, malzeme ve teçhizat ithali ile ilgili işlem ve kağıtlara harç ve damga vergisi istisnası tatbik edilecektir.

5. YATIRIMLARLA İLGİLİ İSTİSNANIN KAPSAMI:

Tebliğin 1 No.lu bölümünde de yer aldığı üzere, 3505 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesinin (c) fıkrası, ihracat veya döviz kazandırma taahhüdünde bulunulan ve Yatırım Teşvik Belgesine veya İzin ve Teşvik Belgesine bağlanmış bulunan yatırımların gerçekleşitirilmesi amacıyla;

— Belge kapsamındaki şirket kuruluşu ve sermaye artırımlarını,

— Orta veya uzun vadeli yatırım kredisi kullanımını,

— Gayrimenkullerin ve irtifak haklarının ayni sermaye olarak konulması halinde bunların şirket adına tapuya tescil işlemlerini,

damga vergisi ve harçtan istisna etmektedir.

Yukarıda belirtilen hususlardaki istisnaların uygulanmasında, işlem anında yatırımcılar adına düzenlenmiş bulunan ve ihracat veya döviz kazandırma taahhüdünü ihtiva eden "Yatırım Teşvik Belgesinin" veya "İzin ve Teşvik Belgesinin" ibrazı şarttır.

Belge İbraz edilmekle birlikte belgede ihracat veya döviz kazandırma taahhüdünün bulunmaması halinde, yatırımla ilgili hiçbir işleme damga vergisi ve harç istisnası uygulanmayacaktır.

İhracata dönük teşvik belgeli yatırım yapılması maksadıyla dahi olsa, arsa ve arazi iktisaplarına damga vergisi ve harç istisnası uygulanmayacaktır.

İhracata dönük olmak üzere gerçekleştirilen teşvik belgeli yatırımların inşaatının bitimini takiben, tapuda yapılacak tescil işlemleri harca tabi tutulacaktır.

Yatırımlarla ilgili istisnalar; yatırım teşvik belgelerinde yer alan esas ve değerler de dikkate alınarak, şirket kuruluşu ve sermaye artırımı, orta ve uzun vadeli yatırım kredileri ve bunlara ilişkin teminatlar ile gayrimenkullerin ve irtifak haklarının ayni sermaye olarak konulmasında, aşağıdaki esaslar çerçevesinde tatbik edilecektir.

5.1. ŞİRKET KURULUŞU VE SERMAYE ARTIRIMI:

5.1.1. Yatırım Teşvik Belgesi veya İzin ve Teşvik Belgesine bağlanan ihracata dönük yatırım yapmak maksadıyla yine belge kapsamında yer alan şirket kuruluşu veya sermaye artırımı işlemlerinin yatırım teşvik belgesinde öngörülen:

— Sermaye tutarına,

— Süre şartına,

bağlı kalınarak gerçekleştirilmesi halinde bu işlemlere damga vergisi ve harç istisnası tatbik edilecektir.

Sözü edilen sermaye miktarı ve süre şartından her hangi birinin bulunmaması halinde damga vergisi ve harç istisnası uygulaması yönünden aşağıdaki esaslar dikkate alınacaktır.

5.1.2. Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Karar hükümlerinin uygulaması doğrultusunda, yatırımcının teşvik belgesinin, yatırımın finansmanı bölümü öz kaynaklar kısmındaki yatırım miktarı kadar yapılacak yatırımlar, yatırım süresi sonuna kadar mevcut sermayeye ilaveten artırılması gerekli sermaye tutarını ifade etmektedir Bu suretle yatırımcıya, mevcut sermayesinin üzerine, belgede kayıtlı bulunan ve öz kaynaktan karşılanacak yatırım miktarı kadar sermaye artırımı yapma olanağı getırilmiştir.

Bu bakımdan belgenin özel şartlar bölümünde sermaye artırımı yönünden başkaca herhangi bir belirleme yapılıp yapılmadığına bakılmayacaktır.

“Özkaynak olarak kabul edilecek kıymetler, “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Kararlar ve bu Kararların uygulanmasına ilişkin Tebliğ”lere göre belirlenecektir. Sermaye artırımlarında da, önceden olduğu gibi, şirket bünyesinde oluşan fonlar (dağıtılmayan kurum kazançları hariç) özkaynak olarak kabul edilmeyecektir.”

[ 5 seri nolu tebliğ ile değişmeden önce : Özkaynak olarak kabul edilecek kıymetler, "Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar"lara göre belirlenecektir.(9) ]

5 1..3. “Şirket kuruluşu veya sermaye artırımının teşvik belgesinde öngörülen sürede gerçekleştirilmesi, kuruluş veya sermaye artırımına ilişkin ticaret sicili ve gazetesinde yapılacak tescil ve ilan işlemlerinin, her ikisinin de teşvik belgesinin ilk düzenlendiği tarihten yatırım süresinin sona erdiği tarihe kadar tamamlanmış olmasını ifade etmektedir.”

[5 seri tebliğ ile değişmeden önce : Şirket kuruluşu veya sermaye artırımının teşvik belgesinde öngörülen sürede gerçekleştirilmesi, kuruluş veya sermaye artırımına ilişkin ticaret sicili ve gazetesinde yapılacak tescil ve ilan işlemlerinin her ikisinin de teşvik belgesinde öngörülen tarihten önce tamamlanmış olmasını ifade etmektedir.(10) ]

5 1.4. Sermaye artırımının, teşvik belgesinin geçerlilik süresi sonuna kadar ve muhtelif zamanlarda kısım kısım yapılarak, belgede öngörülen özkaynaktan sağlanacak yatırım tutarı kadar gerçekleştirilmesi halinde kısmi artırımlar da istisnadan yararlanacaktır.

5.1.5. Sermaye artırımının, teşvik belgesinde öngörülen özkaynaktan sağlanacak yatırımın altında gerçekleştirilmesi halinde bu işlemlere hiç bir surette damga vergisi ve harç istisnası uygulanması mümkün olmadığından, daha önceki kısmi artırımlar da dahil olmak üzere sermaye artırımlarına ilişkin olup tahsil olunmayan damga vergisi ve harç tutarları Tebliğin 7.2. bölümünde yapılan açıklamalar çerçevesinde tahsil olunacaktır.

5.1.6. Sermaye artırımının teşvik belgesinde öngörülen öz kaynaktan yapılacak yatırım miktarı üzerinden gerçekleştirilmesine karşılık tescil ve ilanın her ikisinin veya herhangi birinin belgenin geçerlik süresinden sonra yapılması halinde, ne suretle olursa olsun bu işlemlere damga vergisi ve harç istisnası tatbik edilmeyecektir.

5.1.7. Şirket kuruluşu veya sermaye artırımına ilişkin (tescil ve ilan) işlemlerin, teşvik belgesinin geçerlik süresi içinde gerçekleştirilmesine karşılık, öngörülen özkaynaktan sağlanacak yatırım tutarının aşılması halinde, fazladan konulan sermaye tutarına ilişkin işlemler, damga vergisi ve harca tabi tutulacaktır.

5.1.8. Yatırım teşvik belgesi sahibi KOBİ'lerin sermaye artırımı işlemlerine de aynı prensipler çerçevesinde istisna tatbik edilecektir.

5 2. ORTA VE UZUN VADELİ YATIRIM KREDİSİ İŞLEMLERİ VE BUNLARLA İLGİLİ TEMİNATLAR:

Yatırım teşvik belgesinin yatırımın finansmanı tablosunda öngörülen nev'i ve miktarla sınırlı olmak üzere kredi kuruluşlarınca kullandırılan orta ve uzun vadeli nakdi krediler ile bir yıl ve daha uzun vadeli gayrinakdi veya ayni yatırım kredilerine aşağıda açıklanan esaslar çerçevesinde damga vergisi ve harç istisnası tatbik edilecektir.

5.2.1. İhracat veya döviz kazandırma taahhüdü bulunan teşvik belgesi kapsamındaki yatırımlarda kullanılacak orta ve uzun vadeli nakdi, gayrinakdi veya ayni kredilerle ilgili sözleşmeler, teşvik belgesinin geçerlilik süresi içerisinde düzenlenmiş olması halinde, istisnadan yararlandırılacaktır.

5.2.2. Damga vergisi ve harç istisnası münhasıran kredilerin alınması ve geri ödenmesine ilişkin işlemlere tatbik edilecektir.

Bu kredilern kullanılması suretiyle mal ve hizmet alımı ve bunlarla ilgili işlemlerin gerektirdiğı sözleşme ve teminat ile akreditif işlemlerine istisna tatbik edilmeyecektir.

5.2.3. İstisna, teşvik belgesinde yer alan kredi için verilecek teminat veya ipoteğin tamamına tatbik edilecektir.

İstisna uygulamasında, kredi mukavelenamesi ve teminata dair belgelerin muhtevasından, münhasıran belge kapsamındaki ihracata dönük yatırım kredisi ile ilgili olduğunun anlaşılması icabeder.

Dolasıyla, bankalarca uygulamada tip sözleşme olarak tanzim edilen genel kredi sözleşmeleri ve bunlarla ilgıli ipotek, rehin veya benzeri teminatlar hakkında düzenlenen kağıtlar üzerinde ihracata dönük ve belgeye bağlı yatırımlarda kullanılmak amacıyla temin olunan krediye ilişkin olduğunun şerh edilerek tasdik olunması kaydıyla bu kağıt ve işlemlere damga vergisi ve harç istisnası tatbik edilecektir.

5.2.4 Yatırım maliyetinin çeşitli sebeplerle artması halinde revize edilen teşvik belgesinde belirlenen kredi tutarını geçmemek üzere yurt içinden veya dışından temin edilen krediler ve bu krediler nedeniyle verilen teminatın tamamı ile ilgili işlemler istisna kapsamındadır.

Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu ile Yatırımları Teşvik Fonu Kaynaklı kredilerde Yatırım Teşvik Belgesinde öngörülen miktarın üzerindeki tutarlar için istisna uygulanmayacaktır.

5.2.5. Damga vergisi ve harç istisnası tatbiki suretiyle temin edilen dış kredilerle döviz kredilerinde kur değişiklikleri sebebiyle doğan miktar artıları ve bunlarla ilgili olarak verilen teminatlar da istisnadan yararlanacaktır.

5.2.6. Yatırımlarda kullanılan iç kredilerle ilgili olarak verilen teminatlara ilaveten bilahare verilecek ek teminatlar da istisnadan yararlanacaktır.

5.2.7. Teşvik belgesine bağlı yatırımlarda kullanılacak işletme kredileri istisna kapsamı dışındadır.

5 2.8. KOBİ'lere, yatırım teşvik belgesi kapsamında kullandırılan yatırım kredileri ile ilgili işlemler de yukarıdaki prensipler çerçevesinde istisnalardan istifade ettirilecektir.

5.3. GAYRİMENKULLERİN VE İRTİFAK HAKLARININ AYNİ SERMAYE OLARAK KONULMASI:

İhracata dönük teşvik belgeli yatırım yapmakta olan bir şirkete mevcut ortakların veya yeni ortak giren üçüncü şahısların gayrimenkullerini veya irtifak haklarını ayni sermaye olarak koymaları durumunda, bu konudaki tapu tescil işlemi ile konulan bu ayni sermayeden doğan sermaye artırımı işlemine damga vergisi ve harç istisnası uyguanabilmesi için;

— İşlem sırasında şirkete ait yatırım teşvik belgesinin veya izin ve teşvik belgesinin ibrazı,

— Belgede ihracat veya döviz kazandırma taahhüdünün yer alması,

— Ayni sermaye olarak konulan gayrimenkul veya irtifak hakkının değerinin, teşvik belgesinin öz kayaklar bölümünde yer alan yatırım miktarını aşmaması, (aşan kısma istisna uygulanmaz)

— Ayni sermaye konularak gerçekleştirilen kuruluş ve sermaye artırımının, belgede öngörülen sürede gerçekleştirilmesi, gerekir.

İşlem anında belge ibraz edilmemesi veya belgede ihracat taahhüdünün bulunmaması ve işlemlerin belgede öngörülen sürede yerine getirilmemesi durumunda sözü edilen işlemler damga vergisi ve harç istisnasından yararlandırılmayacaktır.

6. SORUMLULUK:

6.1. DAMGA VERGİSİ VE HARÇ İSTİSNASINA KONU İŞLEM YAPAN KURULUŞLARIN SORUMLULUĞU:

6.1.1. Yukarıdaki bölümlerde belirtilen hususlarda damga vergisi ve harç istisnasını uygulamak suretiyle işlem yapan (banka noter, tapu, ihaleyi yapan kurum veya kuruluş vb.) kuruluşlar evvelki bölümde belirtilen esas ve usuller çerçevesinde herhangi bir makam veya merciden muafiyete dair yazı talep etmeksizin damga vergisi ve harç istisnasını re'sen tatbik edeceklerdir.

Ancak, bu Tebliğdeki açıklamalara rağmen istisna kapsamında bulunup bulunmadığı hususunda tereddüte düşülen konularda defterdarlıklardan görüş alınması mümkün bulunmaktadır.

6.1.2. Damga vergisi ve harç istisnasını uygulayarak işlem yapan kuruluşlar (banka, gümrük, noter, tapu, ihaleyi yapan kurum veya kuruluş vb.) işlemin yapıldığı tarihi takibeden 30 gün içinde istisnaya konu işlemin mahiyeti ile alınmayan vergi ve harcın miktarını, bu Tebliğe ekli örneğe uygun bir yazı ile adına işlem yapılan ihracatçı, yatırımcı veya yüklenici kuruluşların gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı bulundukları vergi dairesine bildireceklerdir.

6.1.3. Her kredi kuruluşu; belgeye bağlı döviz kazandırıcı faaliyet veya yatırım için kullandırmış olduğu kredi tutarını belge ekindeki Döviz ve Kredi Kullanma Formuna kaydedecektir.

Bu suretle, kredi sağlayan kuruluşlar belge kapsamında daha önce kredi kullanılıp kullanılmadığını, kullanılmış ise belgede bu görülen kredi limitlerinin aşılıp aşılmadığını, Döviz ve Kredi Kullanma Formundan kontrol ederek, varsa öngörülen limitleri aşan kredi tutarına , istisna uygulamayacaklardır. Krediyle ilişkin mukavele ve teminat işlemlerinin noter tapu ve benzeri kurumlarda yaptırılması sırasında da kredi sağlayan kuruluşlar ilgili kurumları bu çerçevede ikaz edecekler ve fazladan kullandırılan kredi ile ilgili damga vergisi ve harç tutarlarının usulüne uygun surette tahsilini temin edeceklerdir.

Ayrıca, bu bölümde belirlenen usuller çerçevesinde damga vergisi ve harca konu işlemi istisna uygulamak suretiyle yapan kuruluşlarca yapılacak bildirime, teşvik belgesi ile Döviz ve Kredi Kullanma Formunun bir örneği de eklenecektir.

6.1.4. 3505 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesi kapsamında yer alan ve bu Tebliğde mahiyetleri belirtilen konularda (döviz kazandırıcı faaliyetler gibi) iş yaptıran kamu kurum ve kuruluşları yaptıracakları bu işlere ilişkin olarak düzenlenen kağıtlarla (ihale kararı, sözleşme, avans ve istihkak ödemelerine ait makbuzlar vb) ilgili olup istisna uygulaması sebebiyle ilgililerine ödettirilmeyen veya ödeme sırasında tevkif edilmeyen damga vergilerini, vergiye konu kağıdın düzenlenmesini takip eden 30 gün içinde ekli örneğe uygun bir yazı ile ilgili vergi dairesine bildireceklerdir.

6 1.5. Banka, gümrük, noter ve tapu idaresine gidilmeksizin ilgili kişi ve kuruluşlar arasında düzenlenen kağıtlara ilişkin olup istisna hükmü gereğince ödenmeyen damga vergisi tutarları, kağıdın düzenlenmesini takip eden 30 gün içınde işlem taraflarınca ayni esaslar dahilinde ilgi vergi dairesine bildirilecektir.

6.2. TEŞVİK ŞARTLARINI TAKİP VE İZLEMEKLE GÖREVLİ BANKALARIN SORUMLULUĞU :

Teşvik mevzuatı hükümlerine göre teşvik şartlarına uyulup uyulmadığını takip ve izlemekle görevli bankalar, (T.C. Merkez Bankası dahil) taahhüt edilen ihracatın gerçekleştirilmemesi veya teşvik şartlarına uyulmadığının tespit edilmesi halinde durumu tespit tarihini takıp eden 30 gün içinde ilgili vergi dairesine bildirmek zorundadırlar.

Yapılacak bildirimde, taahhüt edilen ihracatın hangi oranda gerçekleştirilmediğinin ayrıntılı olarak bildirilmesi gereklidir.

6.3. HAZİNE VE DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIKLARI TARAFINDAN YAPILACAK İŞLEMLER:

Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlıklarınca;

6.3.1. Bu Tebliğ kapsamında istisnadan faydalanan ihracat, döviz kazandırıcı faaliyetler veya yatırımlarla ilgili olarak düzenlenmiş bulunan ve teşvik şartlarının ihlal edilmesi sebebiyle iptal edilen veya vergi, resim, harç istisnası kaldırılan vergi, resim ve harç istisnası veya yatırım teşvik belgeleri,

6.3.2. Yatırım teşvik belgesine ihracat taahhüdünün ve vergi resim, harç istisnasını kaydettirip sonradan ihracat taahhüdü ıle vergi, resım, harç istisnasını kaldırtan yatırımcılara ait teşvik, belgeleri,

ile ilgili iptal veya değişikliğin yapıldığı tarihi takip eden 30 gün içinde durum ilgili vergi dairesıne bildirilecektir.

6.3.3. Yatırım teşvik veya izin ve teşvik belgelerinde öngörülen ihracat veya döviz kazandırma taahhüdünün yerine getirilmemesi halinde tesbit edildiği tarihi izleyen 30 gün içinde durum, ilgili vergi dairesine bildirilecektir.

Yapılacak bildirimde taahhüdün hangi oranda gerçekleştirilmediğine de yer verilecektir.

6.3.4. Herhangi bir surette ihracattan men edilen kuruluşlardan, buna yol açan ihracatla ilgili işlemler sebebiyle alınmayan harç ve damga vergilerinin tahsilini temin maksadıyla, durum, ihracattan men edilmeyi takibeden 30 gün içinde ilgili vergi dairesine bildirilecektir.

Yukarıda belirtilen hususlarda vergi dairesine yapılacak bildirimlerde aynen ilgilinin adı, soyadı veya ünvanı, vergi kimlik numarası, ikâmetgâhı veya kanuni ve iş merkezi, teşvik konusu iş (ihracat, döviz kazandırma faaliyetinin türü, yatırım), belgenin adı, numarası ile gerekli görülen diğer hususlara yer verilecektir.

7. VERGİ DAİRELERİNCE YAPILACAK İŞLEMLER VE YAPTIRIMLAR:

7.1. VERGİ DAİRELERİNCE YAPILACAK İŞLEMLER :

Vergi daireleri istisnaya konu işlemi yapan kuruluşlarca, Tebliğin (6.1) bölümündeki esaslar çerçevesinde gönderilen bildirimleri, mükelleflerin tarh dosyalarında saklayacaklardır.

Teşvik şartlarının ihlali üzerine Tebliğin (6.2.) ve (6.3.) bölümlerindeki esaslar çerçevesinde ilgili kuruluşlarca yapılacak bildirimler dikkate alınarak 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yapılacak tarhiyatlarda, mükelleflerin tarh dosyalarındaki bildirim ve kayıtlar esas alınacaktır.

7.2. MÜKELLEFLERE UYGULANACAK YAPTIRIMLAR:

7.2.1. Damga vergisi ve harç istisnasından faydalanan ihracatçı veya yatırımcı kişi veya kuruluşlarca,

— Temin edilen kredilerin amaç dışı kullanıldığının, tespiti halinde, ilgili bulunduğu (ihracat döviz kazandırıcı faaliyet yatırım vb.) konuda istisna uygulaması sonucu alınmayan damga vergisi ve harç, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca vergi ziyaının gerektirdiği ceza ile birlikte geri alınacak ayrıca yapılacak tarhiyata aynı Kanunun 112 nci maddesi uyarınca gecikme faizi de uygulanacaktır.

7 2.2. Gecikme faizi, kağıdın düzenlendiği veya işlemin yapıldığı tarihten başlayarak hesaplanacaktır.

7.2.3. İhracat işlemlerinde ve vergi, resim ve harç istisnası veya dahilde işleme izin belgelerine bağlı döviz kazandırıcı faaliyetlerde;

— Taahhüt edilen ihracat sebebiyle yapılan işlemlerden alınmayan damga vergisi ve harç tutarının, gerçekleşmeyen taahhüt tutarına isabet eden miktarı,

— İhracatçının teşvik şartlarına uymaması veya belgedeki şartları yerine getirmemesi sebebiyle ilgili kuruluş tarafından belgenin iptal edilmiş olması durumunda, alınmayan damga vergisi ve harç tutarları,

— İhracattan men edilen kişi ve kuruluşlardan ihracattan men edilmelerine sebep olan ihracat işlemi sebebiyle alınmayan damga vergisi ve harç tutarları,

yaptırım uygulanmak suretiyle geri alınacaktır,

7 2.4. İhracat veya döviz kazandırma taahhüdünde bulunulan ve teşvik belgesine bağlanmş olan yatırımlarda;

— Yatırımların tamamlanmasını müteakip öngörülen sürede ihracat veya döviz kazandırma taahhüdünün tamamen yerine getirilememesi halinde, bu yatırımla ilgili olarak, varsa teşvik belgeli şirket kuruluşundan başlayarak alınmayan damga vergisi ve harç tutarlarının, gerçekleşmeyen taahhüt tutarına isabet eden miktarı,

— Belgedeki ihracat taahhüdünü sonradan kaldırtan yatırımcılardan, teşvik belgeli şirket kuruluşundan başlayarak alınmayan damga vergisi ve harç tutarları,

— Hazine Müsteşarlığınca teşvik belgesinin iptal edilmesi halinde, teşvik belgeli şirket kuruluşundan başlayarak alınmayan damga vergisi ve harç tutarları,

Yaptırım uygulanarak ilgililerden geri alınacaktır.

7.3. İŞLEM YAPAN KURULUŞLARA UYGULANACAK YAPTIRIMLAR:

7 3.1. Damga vergisi ve harç istisnasına konu işlemi yapan ancak 30 günlük sürede gerekli bildirimde bulunmayan sorumlular adına ikinci derece usulsuzlük cezası kesilecektir.

7.3.2. Döviz kazandırıcı faaliyetlerde ve yatırımlarda teşvik belgesinde veya bu Tebliğde öngörülen kredi limitlerini aşan miktarlara istisna uygulayanlar ziyaa uğratılan damga vergisi ve harç tutarları ile bunlara ilişkin ceza ve faizlerin ödenmesinden müteselsilen sorumlu olacaklardır.

7.3.3. 3505 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesi ve bu Tebliğ kapsamına girmediği halde bu kanun ve Tebliğ gerekçe gösterilerek damga vergisi ve harç istisnası tatbik edilen işlemleri yapan kuruluşlar, (Banka, noter, tapu, gümrük, ihaleyi yapan kurum veya kuruluş vb.) alınmayan damga vergisi ve harç tutarları ile bunlara ilişkin faizlerin ödenmesinden müteselsilen sorumlu olacaklardır

7.3.4. İstisnaya konu ihracat taahhüdünün gerçekleşmemesi veya teşvik şartlarına uyulmadığının tespiti üzerine, ilgililerinden 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ceza ve gecikme faizi ile birlikte tahsil edilmesi gereken damga vergisi ve harç tutarlarının ödenmesinden, istisnaya konu işlemi yaptığı halde gerekli bildirimde bulunmayan kuruluşlar da müteselsilen sorumlu olacaklardır,

7.4. TEŞVİK MEVZUATINA GÖRE, TEŞVİK ŞARTLARINI TARİH VE İZLEMELER İLE GÖREVLİ BANKALARA UYGULANACAK YAPTIRIMLAR:

— Belgeli ve belgesiz ihracatta kredi kullandıran, ihracat ve ithalat işlemlerine aracılık yapan,

— Vergi, resim ve harç İstisnası ile dahilde işleme izin belgeleri kapsamındaki döviz kazandırıcı faaliyetlerde kredi kullandıran ve benzeri diğer işlemlere aracılık eden,

— İhracat ve döviz kazandırma taahhüdünde bulunulan yatırımlarda kredi kullandıran,

bankaların (T.C. Merkez Bankası dahil), ilgililerce taahhüt edilen ihracatın gerçekleştirilmemesi veya teşvik şartlarına uyulmadığının belirlenmesine rağmen 30 günlük süre içinde gerekli bildirimi, yapmamaları halinde, haklarında 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 355 inci maddesi uyarınca ceza kesilmesinin yanısıra istisna uygulaması nedeniyle alınmayan damga vergisi ve tutarları ile ceza ve gecikme faizinin ödenmesinden mükelleflerle birlikte müteselsilen sorumlu olacaklardır.

8. YÜRÜRLÜK

3505 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesinin uygulaması ile ilgili olarak 3.7.1993 tarih ve 21626 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 2 Seri No.lu Tebliğ yürürlükten kaldırılmıştır.

Bu tebliğ esasları yayımı tarihinden itibaren yürürlüğe girer.

İhracat veya döviz kazandırıcı faaliyetlerle ilgili olarak bu Tebliğin yayımı tarihinden önce düzenlenmiş bulunan ihracatı teşvik belgesi sahibi mükelleflerin belge süresinin bitimine kadar yapacakları işlemler için damga vergisi ve harç istisnası uygulamasına devam olunacaktır.

(1) SAYILI CETVEL (5281 Sayılı Kanunun 7 nci maddesiyle değişen cetvel; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004)
(1) SAYILI TABLO Damga Vergisine Tabi Kağıtlar
I. Akitlerle ilgili kağıtlar
A. Belli parayı ihtiva eden kağıtlar:
1. Mukavelenameler, taahhütnameler ve temliknameler	(Binde 7,5)
2. Kira mukavelenameleri (Mukavele süresine göre kira bedeli üzerinden)	(Binde 1,5)
3. Kefalet, teminat ve rehin senetleri	(Binde 7,5)
4. Tahkimnameler ve sulhnameler	(Binde 7,5)
5. Fesihnameler (Belli parayı ihtiva eden bir kâğıda taalluk edenler dahil)	(Binde 1,5)
B. Belli parayı ihtiva etmeyen kağıtlar:
1. Tahkimnameler	(18,00 YTL)
2. Sulhnameler	(18,00 YTL)
3.Turizm işletmeleri ile seyahat acentelerinin aralarında düzenledikleri kontenjan sözleşmeleri (Belli parayı ihtiva edenler dahil)	(100,00 YTL)
II. Kararlar ve mazbatalar
1. Meclislerden, resmî heyetlerden ve idarî davalarla ilgili olmayarak Danıştaydan verilen mazbata, ilâm ve kararlarla hakem kararları:
a) Belli parayı ihtiva edenler	(Binde 7,5)
b) Belli parayı ihtiva etmeyenler	(18,00 YTL)
2. İhale kanunlarına tâbi olan veya olmayan daire ve kurumların yetkili organlarınca verilen her türlü ihale kararları (Maliye Bakanlığının veya Sayıştayın vizesine tâbi ihale kararlarının vize edilmemesi durumunda bu karara ilişkin vergi red ve iade olunur.)	(Binde 4,5)
III. Ticari işlemlerde kullanılan kağıtlar
1. Ticari ve mütedavil senetler:
a) Emtia senetleri:
aa) Makbuz senedi (Resepise)	(6,50 YTL)
ab) Rehin senedi (Varant)	(4,00 YTL)
ac) İyda senedi	(1,00 YTL)
ad) Taşıma senedi	(0,50 YTL)
b) Konşimentolar	(4,00 YTL)
c) Deniz ödüncü senedi	(Binde 7,5)
d) İpotekli borç senedi, irat senedi	(Binde 7,5)
2. Ticari belgeler:
a) Menşe ve Mahreç şahadetnameleri	(6,50 YTL)
b) Resmi dairelere ve bankalara ibraz edilen bilançolar ve işletme hesabı özetleri:
ba) Bilançolar	(14,00 YTL)
bb) Gelir tabloları	(7,00 YTL)
bc) İşletme hesabı özetleri	(7,00 YTL)
c) Barnameler	(1,00 YTL)
d) Tasdikli manifesto nüshaları	(3,00 YTL)
e) Ordinolar	(0,50 YTL)
f) Gümrük idarelerine verilen özet beyan formları	(3,00 YTL)
IV. Makbuzlar ve diğer kağıtlar
1. Makbuzlar:
a) Resmî daireler tarafından yapılan mal ve hizmet alımlarına ilişkin ödemeler (avans olarak yapılanlar dahil) nedeniyle kişiler tarafından resmî dairelere verilen ve belli parayı ihtiva eden makbuz ve ibra senetleri ile bu ödemelerin resmî daireler nam ve hesabına, kişiler adına açılmış veya açılacak hesaplara nakledilmesini veya emir ve havalelerine tediyesini temin eden kâğıtlar	(Binde 7,5)
b) Maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harcırah, tazminat ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karşılığı alınan paralar için verilen makbuzlar ile bu paraların nakden ödenmeyerek kişiler adına açılmış veya açılacak carî hesaplara nakledildiği veya emir ve havalelerine tediye olunduğu takdirde nakli veya tediyeyi temin eden kâğıtlar	(Binde 6)
c) Ödünç alınan paralar için verilen makbuzlar veya bu mahiyetteki senetler	(Binde 6)
d) İcra dairelerince resmî daireler namına şahıslara ödenen paralar için düzenlenen makbuzlar	(Binde 6)
2. Beyannameler (Bu beyannamelerin sadece bir nüshası vergiye tâbidir):
a) Yabancı memleketlerden gelen posta gönderilerinin gümrüklenmesi için postanelerce gümrüklere verilen liste beyannamelerde yazılı her gönderi maddesi için	(0,50 YTL)
b) Vergi beyannameleri:
ba) Yıllık gelir vergisi beyannameleri	(18,00 YTL)
bb) Kurumlar vergisi beyannameleri	(24,00 YTL)
bc) Katma değer vergisi beyannameleri	(12,00 YTL)
bd) Muhtasar beyannameler	(12,00 YTL)
be) Diğer vergi beyannameleri (damga vergisi beyannameleri hariç)	(12,00 YTL)
c) Gümrük idarelerine verilen beyannameler	(24,00 YTL)
d) Belediye ve il özel idarelerine verilen beyannameler	(9,00 YTL)
e) Sosyal güvenlik kurumlarına verilen sigorta prim bildirgeleri	(9,00 YTL)
3. Tabloda yazılı kâğıtlardan aslı 1,00 Yeni Türk Lirasından fazla maktu ve nispî vergiye tâbi olanların resmi dairelere ibraz edilecek özet, suret ve tercümeleri	(0,50 YTL)

Damga Vergisi Kanunu/Tablolar

(2) SAYILI TABLO

Damga Vergisinden İstisna Edilen Kâğıtlar

I – Resmi işlerle ilgili kağıtlar:

(A) Resmi daireler arasında kullanılan kağıtlar:

1. Resmi daireler arasındaki işlemleri kapsıyan her türlü kağıtlarla bu dairelerin soruları üzerine kişiler tarafından yazılan cevaplar ve ekleri.

2. Kişilerin işlemleri ile ilgili olarak resmi dairelerce görülecek lüzum üzerine yazılacak şerhler veya çıkarılacak suret, özet ve tercümeler.

3. Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkındaki Kanunun uygulanmasında yapılacak müracaatlara ait her türlü kağıtlarla kurullarca verilecek kararlar.

4. Türkiye atom enerjisi programının uygulanması için lüzumlu her türlü eşyanın ithali sırasında düzenlenen kağıtlar.

5. Yabancı elçilik ve konsolosluklarının mühür veya imzasını ihtiva eden resmi kağıtlarla yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen ve fakat elçilik ve konsolosluklar dışında kullanılmayan kağıtlar. (Bu fıkradaki istisna mütekabiliyet şartıyledir.)

6. Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılmış imtiyaz sözleşmeleri ve andlaşmalarla damga resminden, bu tarihten sonra yapılacak imtiyaz sözleşmeleri ve andlaşmalarla da damga vergisinden istisna edilmiş olan kağıtlar.

7. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri arasında aktedilen anlaşmalar gereğince ithal olunacak zirai ve gıdai maddelerin ithaliyle ilgili kağıtlar.

8. Basmayazı ve Resimleri Derleme Kanunu gereğince derlenen eserler için ilgili dairelerce verilecek makbuzlar.

9. Resmi daireler lehine yapılan istimlaklerde düzenlenen kağıtlar.

B) Resmi dairelerden kişilere verilen kağıtlar:

1. Resmi dairelerin iaşe ihtiyaçları için satın alınacak ayniyatın, bedelleri (5281 Sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle değişen ibare (*); Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) 100 Yeni Türk Lirasına (100 Yeni Türk Lirası dahil) kadar olanlarının, ayniyat tesellüm makbuzları.

2. İcra dairelerinin alınan harç ve masrafın müfredatını göstermek üzere ilgililere verdikleri makbuzlar.

3. Vergi, resim ve harçlarla sair bilcümle gelirlere ve kamu yararına müteallik olarak resmi dairelerden kişilere tebliğ olunan kararlar, Sayıştay ilam ve kararları ve vergi karneleri.

4. Köy ihtiyar heyetlerince verilecek mazbatalar.

5. İcra ve İflas Kanununa göre icra dairelerince isteyen alacaklılara takip talebinde bulunduklarına ve tevdi ettikleri belgelere ve verdikleri masraflara dair verilen makbuzlar.

6. Noter Kanununa göre noterlerin aldıkları her nevi harç ve ücretin müfredatını göstermek üzere ilgililere verdikleri makbuzlar.

7. Resmi dairelerin kumpanya ve acentalara gönderecekleri ordinolar.

C) Kişilerden resmi dairelere verilen kağıtlar:

1. Hükümetçe akdolunan avans ve istikraz mukavelenameleri, Hazine Bonoları. Yatırımlar Finansman Fonu Teşkil ve Tasarruf Bonoları İhracı hakkındaki Kanun gereğince çıkarılan tasarruf bonolorı ve tedavüle çıkarılacak Hükümet ve Türkiye Emlak Kredi Bankası istikrazlarına ait geçici veya kati tahvillerle bunların bedel, faiz ve ikramiyelerinin ödenmesine ve bu husustaki diğer muamelelere ilişkin kağıtlar.

2. Yabancı memleketlerde düzenlenen ve doğrudan doğruya resmi daireler ad ve hesabına gönderilen her türlü kağıtlarla doğrudan doğruya yabancı memleketlerden mübayaa olunarak resmi dairelere gönderilen malların ihale kararları ile tesellüm makbuzları.

3. Ankara'da inşa edilecek sefarethane ve konsoloshaneler için yabancı memleketlerden getirilecek inşaat malzemesinin ithali ile ilgili kağıtlar.

4. Kadastro ve Tapu Tahriri Kanunu gereğince kadastro mahkemeleri ile kadastro tahrir komisyonlarına verilen beyannameler.

5. Resmi dairelere emaneten bırakılan para, hisse senedi, tahvil ve eşyanın ret ve iadesinde verilen makbuz ve ibra senetleri.

6. Otel, pansiyon, ticarethane ve sair umumi müesseselerde oturan ve çalışanların hüviyet varakası vermeleri mecburiyetine dair Kanun ile Yabancıların Türkiye'de İkamet ve Seyahatleri hakkındaki Kanun hükümleri gereğince zabıta amirlerine verilecek beyannameler.

7. Emekli, dul ve yetim maaş ve ikramiyeleri tahsisine ve alındığına dair her türlü kağıtlar.

8. Hizmet süreleri emekli ve yetim aylığı bağlanmasına elverişli olmıyanlarla yetimlerine bir defaya mahsus olmak üzere verilen paraların ödenmesine ait kağıtlar.

9. Türkiye'ye giren ve çıkan yolculardan Türk Parasının Kıymetini Koruma hakkındaki Kanun gereğince gümrüklerce alınacak beyannameler.

10. Bir şehir içinde görev dolayısiyle sarf olunan tramvay, vapur, tren ve otobüs gibi taşıt ücretlerine münhasır olmak üzere memur ve müstahdemler tarafından verilen beyannameler.

11. Kişiler tarafından hariçte düzenlenerek imza ve tarihleri tasdik veyahut, suret ve tercümelerinin verilmesi için noterlere getirilen kağıtların noter dairelerinde saklanacak nüshaları.

12. Evlenme işlerinde kullanılan kağıtlar.

13. Umumi hayata müessir afetler dolayısiyle alınacak tedbirlerle yapılacak yardımlara dair kanundan faydalanacak kişiler tarafından verilecek taahhütname, beyanname ve aktedilecek mukaveleler, yabancı memleketlerden İmar ve İskan Bakanlığınca ithal olunacak her türlü alet, edevat ve malzemenin ithalinde düzenlenen kağıtlar, bağış ve yardım makbuzları.

14. (1137 sayılı Kanunun 35'inci maddesiyle eklenen fıkra) İstiklal Madalyası verilmiş bulunanlara vatani hizmet tertibinden bağlanan şeref aylıklarının ödenmesine ait her türlü kağıtlar.

15. (2590 sayılı Kanunun 1'inci maddesiyle eklenen fıkra) Sosyal ve Kültürel bakımdan yurdumuzu tanıtmak üzere ilgili Bakanlığın izni ile yarışmalara katılacak, sergilenecek, gösterilecek veya benzeri nedenlerle geçici olarak yurt dışına çıkarılacak tablo, pul, film, seramik ve bu mahiyetteki sanat eserleri ve sair eşya ile ilgili olarak kambiyo mercilerine verilecek beyanname ve taahhütnameler.

16. (3239 sayılı Kanunun 98'inci maddesiyle eklenen fıkra) 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 11 inci maddesi gereğince noterde düzenlenen şahsî kefaletle ilgili kâğıtlar.

17. (4962 Sayılı Kanunun 12 nci maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 7.8.2004) Gümrük kapılarından bir gece konaklamayı kapsayan sürede giriş-çıkış yapan taşıtlarla ilgili olarak alınan Taşıt Giriş-Çıkış Formu eki taahhütnameler.

18. (5281 Sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) Çiftçiler tarafından ziraî faaliyetleri ile ilgili olarak resmi dairelere verilen taahhütnameler.

II – Öğrenciler ve askerlerle ilgili kağıtlar:

1. (3482 sayılı Kanunun 8'inci maddesiyle değişen fıkra) Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu kapsamındaki çıraklık sözleşmeleri ile öğrenim kredisi ve burs almak, öğrenci yurduna girmek ve öğrenim, staj, ihtisas ve benzeri gayelerle öğrencilerle velileri tarafından okul ve yurt idarelerine veya ilgili kuruluşlara verilen taahhütnameler ve bunlarla ilgili kefaletnameler.

2. Öğrenciler ve velileri tarafından okul idarelerine verilen beyannameler.

3. Resmi ve özel her türlü okullarda öğrenciler tarafından kurulan istihsal ve istihlak kooperatiflerine ait ve damga vergisi bunlar tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

4. Erlerle, ihtiyaçları Devlet tarafından deruhte ve temin olunan onbaşı ve çavuşların aşağıda gösterilen kağıtları.

a) Askerliğe giden veya terhis edilenlerin askeri iş ve maaşlarına ve ölüm dolayısiyle dul ve yetimlerine maaş bağlanmasına ait her türlü kağıtlar.

b) Askerlikte bulunanların gerek askerlik, gerek özel işleri için verecekleri beyannameler,

c) Askerler tarafından veya askerler için verilen paralar karşılığında postaneler veya bankalarca düzenlenen kağıtlar.

5. Asker Ailelerinden Muhtaç Olanlara Yardım Kanununun uygulanması ile ilgili işlemler dolayısiyle düzenlenen kağıtlar.

III – İşçiler, çiftçiler ve göçmenlerle ilgili kağıtlar:

1. Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununa göre düzenlenen Münferit ve Kollektif İş Sözleşmeleri ve Yüksek Hakem Kurulunun ve İl Hakem Kurullarının kararları, Yüksek Uzlaştırma Kurulunun ve diğer kurulların Toplu İş Sözleşmeleri hükmündeki kararları ile İş Kanunu gereğince işverenin iş şartlarını göstermek üzere işçiye verdiği taahhütnameler ve işveren tarafından iş Kanununa göre verilen beyannameler.

2. İş ve İşçi Bulma Kurumunun işçilere iş ve işlere işçi bulmak üzere düzenlediği kağıtlar.

3. Toprakaltı işletmesi halinde bulunan madenlerde cevher istihsali ve bununla ilgili diğer bütün işlerde çalışan işçilerin yeraltındaki çalıştıkları günlere ait ücretleri ve primlerinin ödenmesinde düzenlenen kağıtlar.

4. Çiftçi mallarının korunması hakkındaki kanunun uygulanması dolayısiyle düzenlenecek kağıtlar.

5. Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankasınca çiftçiye, Tarım Kredi ve Satış Kooperatifleri ile birliklerine açılacak kredilerle bunlara ait gayrimenkul ipotek ve menkul rehin muameleleri ve muhtaç çiftçiye yapılacak dağıtmalarla ilgili her türlü kağıtlar.

6. Çiftçiyi topraklandırma hakkındaki kanunun uygulanması ile ilgili kağıtlar.

7. Göçmenlerle nakledilenlere ve Muhtaç Çiftçilere Tohumluk ve Yemeklik Dağıtılması Hakkındaki Kanunun uygulanması ile ilgili kağıtlar.

8. Göçmen ve mültecilerle bir yerde yurtlandırılan göçebeler ve bir bölgeden diğer bölgeye Hükümetçe naklolunanlara yapılacak iskan yardımı ve gümrük ve tabiiyet, nüfus, tapu ve nakil işlemleri ile ilgili her türlü kağıtlar.

IV – Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar:

1. Ticari veya mütedavil kağıtlar üzerine yazılan ciro, kabul ve tesellümü mutazammın şerhler.

2. (2344 sayılı Kanunun 4'üncü maddesiyle kaldırılmıştır.)

3. Hisse senetleri ve her türlü tahvillerin temettü ve faiz kuponları.

4. Çıkarılacak hisse senedi ve tahvillere talip olanlar tarafından bu maksatla verilecek iştirak taahhütnameleri.

5. Sigorta mukavelenameleri, sigorta ücretine ait makbuzlar ve sigortanın tecdit ve temdidi ile temin olunan meblağın tezyidi halinde verilen beyanname ve avönanlar.

6. (3239 sayılı Kanunun 98'inci maddesiyle değişen fıkra) Posta çekleri.

7. Gayrimenkullerin, ayni hakların ve gemilerin ferağ ve intikal zabıtları.

8. Sabit istihsal araçlarına ait kira mukavelenameleri.

9. (2344 sayılı Kanunun 4'üncü maddesiyle kaldırılmıştır)

10. Gerek Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu ile Türk Hava Kurumu tarafından verilen, gerek yabancı memleketlerin benzeri teşkilatı tarafından verilip Türkiye'de ibraz edilen veya hükmünden faydalanılan Triptik ve gümrük geçiş karneleri.

11. Okullara, kamu menfaatlerine yararlı derneklere ve muhtaçlara verilen ianelere ait makbuzlar.

12. Mektup ve diğer kağıtların alındığına dair verilen imzalarla posta idarelerinin defterleri üzerine gönderilenler tarafından yazılı alındı şerhleri.

13. Müstahsil makbuzunun tüccar veya alıcı çiftçi tarafından müstahsile verilen nüshası.

14. Gider pusulasının tüccar, serbest meslek erbabı ve çiftçiler tarafından iş yapana veya malı satana verilen nüshası.

15. Damızlığa elverişli olduğuna dair şahadetnameyi haiz bulunan hayvanların ithali ile ilgili kağıtlar.

16) (5228 Sayılı Kanunun 36 ncı maddesiyle değişen fıkra, Yürürlük: 31.07.2004) Anonim, eshamlı komandit ve limited şirketler ile yatırım fonlarının kuruluşlarına, sermaye artırımlarına ve süre uzatımlarına ilişkin olarak düzenlenen kağıtlar.

---

Değişimeden önceki şekli : 16. (4684 sayılı Kanunun 22/C maddesiyle eklenen bent, Yürürlük: 3.7.2001) Anonim, eshamlı komandit ve limited (5035 Sayılı Kanunun 48 inci maddesiyle değişen ibare, Yürürlük: 2.1.2004; Geçerlilik:1.1.2004) şirketlerin kuruluşlarına, sermaye artırımlarına ve süre uzatımlarına ilişkin olarak düzenlenen kağıtlar.

---

17. (4684 sayılı Kanunun 22/C maddesiyle eklenen bent, Yürürlük: 3.7.2001) Kurumlar Vergisi Kanununa göre yapılan birleşme, devir ve bölünmeler nedeniyle düzenlenen kağıtlar.

18.

19.(4761 sayılı Kanunun 6'ıncı maddesiyle eklenen fıkra Yürürlük; 22.06.2002) Bankalar arasında, bankanın taraf olduğu veya bankalar aracılığıyla yapılan, belirli bir vadede önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte, ekonomik veya finansal göstergeye dayalı olarak düzenlenenler de dahil olmak üzere, para veya sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve dövizi alma, satma, değiştirme hak ve/veya yükümlülüğünü veren vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile bu sözleşmelere ilişkin olarak düzenlenen diğer kâğıtlar.

20.(4761 sayılı Kanunun 6'ıncı maddesiyle eklenen fıkra Yürürlük; 22.06.2002) Faktoring şirketlerinin müşterileriyle yaptıkları faktoring sözleşmeleri ile bu sözleşmelere ilişkin olarak düzenlenen diğer kâğıtlar.

21.(4761 sayılı Kanunun 6'ıncı maddesiyle eklenen fıkra Yürürlük; 22.06.2002) Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının münhasıran gayrimenkul portföylerine ilişkin (5281 Sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle değişen ibare (**); Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) alım satım sözleşmeleri ile gayrimenkul satış vaadi sözleşmeleri.

22.(4761 sayılı Kanunun 6'ıncı maddesiyle eklenen fıkra Yürürlük; 22.06.2002) Kıymetli madenler borsalarında kıymetli madenlerin ödünç işlemlerine ilişkin düzenlenen kâğıtlar.

23. (5035 Sayılı Kanunun 30 uncu maddesiyle değişen fıkra, Yürürlük: 2.1.2004) Bankalar, yurt dışı kredi kuruluşları ve uluslararası kurumlarca kullandırılacak kredilerin temini ve geri ödenmesi amacıyla düzenlenecek kağıtlar ile bu kağıtlar üzerine konulacak şerhler (kredilerin kullanımları hariç).

24. (4842 Sayılı Kanunun 29 uncu maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 1.1.2004) Devlet dış borçları ile ilgili kredi anlaşmalarında öngörülen bütün ödemeler dolayısıyla düzenlenen kağıtlar (dış proje kredileri çerçevesinde yapılacak ödemeler dahil, kredilerin kullanımları hariç).

25. (4842 Sayılı Kanunun 29 uncu maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 1.1.2004) 28.3.2002 tarihli ve 4749 sayılı Kanunun 12 nci maddesinin üçüncü fıkrasında tanımlanan nakit işlemleri ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca çıkarılacak likidite senetlerine (veya bu mahiyetteki kağıtlara) ilişkin işlemler dolayısıyla düzenlenen kağıtlar.

26) (5228 Sayılı Kanunun 36 ncı maddesiyle değişen fıkra, Yürürlük: 31.07.2004) Kredi kartı üyelik sözleşmeleri.

---

Değişmeden önceki şekli: 26. (4962 Sayılı Kanunun 12 nci maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 7.8.2004) Kişiler ile bankalar arasında düzenlenecek kredi kartı üyelik sözleşmeleri.

---

27. (4962 Sayılı Kanunun 12 nci maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 7.8.2004) Yükseköğretim kurumlarınca yaptırılan bilimsel araştırma projeleriyle ilgili olarak düzenlenen kağıtlar.

28. (4962 Sayılı Kanunun 12 nci maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 7.8.2004) 2985 sayılı Toplu Konut Kanununa 10.5.1990 tarihli ve 3645 sayılı Kanunla eklenen ek 1 inci maddesi kapsamında kullandırılacak kredilere ilişkin olarak düzenlenen kağıtlar.

29. (5035 Sayılı Kanunun 30 uncu maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 2.1.2004) Kambiyo senetleri ve kambiyo senetlerine benzeyen senetler üzerine konulan aval ve kefalet şerhleri ile bu mahiyetteki diğer şerhler.

30. (5228 Sayılı Kanunun 36 ncı maddesiyle değişen fıkra, Yürürlük: 31.07.2004) 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 10 uncu maddesi çerçevesinde tüketici finansman şirketlerince kullandırılacak tüketici kredilerinin temini ve geri ödenmesi amacıyla düzenlenecek kağıtlar ile bu kağıtlar üzerine konulacak şerhler (kredilerin kullanımları hariç).

31. (5281 Sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) Dernek ve vakıflarca yerleşim yeri, gerçek kişilerce mesken olarak kullanılmak üzere kiralanan ve iktisadî işletmelere dahil olmayan taşınmazlara ilişkin kira mukavelenameleri.

32. (5281 Sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) Gelir vergisinden muaf esnaf, muaf serbest meslek erbabı ile basit usulde vergilendirilen mükellefler tarafından işyeri olarak kullanılmak üzere kiralanan ve iktisadî işletmelere dahil olmayan taşınmazlara ilişkin kira mukavelenameleri.

33. (5281 Sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) Ekici ile alıcı arasında düzenlenen tütün alım satımı mukavelenameleri ile bunlara ilişkin rehin senetleri.

34. (5281 Sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) Ticarî, ziraî veya meslekî faaliyetlere ilişkin olmamak şartıyla gerçek kişiler arasında düzenlenen akitlerle ilgili kâğıtlar (Söz konusu kâğıtlar, resmi dairelere veya noterlere ibraz edildikleri takdirde bu tarih itibarıyla vergiye tâbi tutulur ve ibraz edenlerce ödenir.).

35. (5281 Sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004) 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (12) numaralı bendi kapsamındaki işlemler nedeniyle düzenlenen kâğıtlar.

---

Değişmeden önceki şekli: 30. (5035 Sayılı Kanunun 30 uncu maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 2.1.2004) 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 10 uncu maddesi çerçevesinde tüketici kredisine ilişkin olarak düzenlenen sözleşmenin tüketiciye verilen nüshası.

---

V - Kurumlarla ilgili kağıtlar:

1. İktisadi Devlet Teşekkülleriyle Müesseseleri ve İştirakler Hakkındaki Kanuna tabi kurumlarla genel ve katma bütçeli daireler, il özel idareleri ve belediyelere bağlı tüzel kişiliği bulunan kurumlara özel kanunları gereğince Hazinece ödenmesi gereken sermaye, iştirak hissesi ve yardım ödeneklerinin ödenmesine ait kağıtlar.

2. İktisadi Devlet Teşekkülleriyle müesseseleri ve İştirakler hakkındaki kanuna tabi kurum ve ortaklıklara vukubulacak devir ve kuruluş ile ilgili kararlar.

3. Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumunun Milli Savunma Bakanlığına veya memleketimizin de dahil bulunduğu Miletlerarası Savunma Teşkilatına teslim edeceği her türlü malzeme, teçhizat ve vasıtalarla yedek parçalarının imalinde ilk madde veya işletme malzemesi olarak kullanılmak üzere kurum tarafından yabancı memleketlerden getirilecek maddelerin (miktarı ve memleket içinde ihtiyaca yeter derecede tedarikinin mümkün bulunmadığı Maliye, Ticaret ve Sanayi Bakanlıklarının müşterek teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca tespit ve kabul edilmek kaydiyle) ithali sırasında düzenlenen kağıtlar.

4. Toprak Mahsulleri Ofisinin müstahsilden yapacağı alımlar ve menkul rehini işlemlerine ilişkin kağıtlarla Ofisin teşkil edeceği müessese ve şirketlerin kuruluşu ile ilgili kağıtlar.

5. Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından ithal edilecek hububat ve unlarla bunların naklinde kullanılacak her nevi malzemenin ithali sırasında düzenlenen kağıtlar.

6. Türkiye Zirai Donatım Kurumu müessese ve şubelerinin kuruluş işlemleri ile ikraz, istikraz, menkul ve gayrimenkul alım ve satımı vesair işlemlerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bu kurum tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

7. Devlet Üretme Çiftçilikleri Genel Müdürlüğünün çiftçi ile münasebetlerinde tanzim edilecek borç senetleri ile borç ödeme makbuzları.

8. Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığının her türlü işlemlerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bu teşekkül tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

9. İşçi Sigortaları veya yerine kaim olacak kurumun her türlü işlemlerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bu kurum tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

10. Devlet Yatırım Bankasının her türlü işlemlerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bu teşekkül tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

11. Tasarruf Sandıkları Hakkındaki Kanun gereğince il özel idareleri ve belediyelerce kurulan tasarruf sandıklarının tüzüklerinde açıklanan işlemlerle ilgili kağıtlar.

12. Ordu Yardımlaşma Kurumunun her türlü işlemlerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bu Kurum tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

13. Milli Piyango İdaresinin biletleri ile çekilişte kazananlara ödenecek ikramiye ve amortilerle ilgili kağıtlar.

14. Devlet Tiyatrosunun her türlü işlemlerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bu teşekkül tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

15. Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri ve Tarım Kredi Kooperatiflerinin her türlü muamelelerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bunlar tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

16. (4684 sayılı kanunun 22/c maddesiyle değişen bent) (Anonim, eshamlı komandit ve limited şirketlerin sermaye artırımlarına ilişkin olarak düzenlenen kağıtlar.
(Değişmeden önceki şekli; 16. Çay yetiştirenlerin Türkiye'de çay ziraatini geliştirmek maksadiyle kuracakları kooperatiflerin her türlü işlemlerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bu kooperatifler tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

17. (4684 sayılı kanunun 22/c maddesiyle değişen bent) Kurumlar Vergisi Kanununa göre yapılan birleşme, devir ve bölünmeler nedeniyle düzenlenen kağıtlar.
(Değişmeden önceki şekli; 17. Genel menfaatlere yararlı derneklerin her türlü işlemlerinde düzenlenen ve Damga Vergisi bu teşekküller tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

18. (4684 sayılı kanunun 22/c maddesiyle değişen bent) Bankalarca konut edinmek isteyenlere (daha önce aynı nitelikte bir kredi kullandırılmamış olması şartıyla kullandırılacak kredinin ana para tutarının elli milyar (39 seri nolu DVK Genel Tebliği ile 01/01/2002 tarihinden itibaren 76.600.000.000.- lira) lirayı aşmayan kısmı için) bireysel konut kredisi verilmesi ile ilgili olarak düzenlenen kağıtlar ( Bu tutar her yıl yeniden değerleme oranında artırılır.).
(Değişmeden önceki şekli; 18. (639 sayılı Kanunun 1'inci maddesiyle değişen fıkra) Türkiye Halk Bankasının, esnaf kefalet ve küçük sanat kooperatifleri ve ortakları ve bu kooperatiflerin kendi ortakları ile münasebetlerinde tanzim olunacak borç senetleri, borç ödeme makbuzları, ipotek ve rehin senetleri.

19. (2535 sayılı Kanunun 1'inci maddesiyle değişen fıkra) Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıfların kuruluş işlemlerinde düzenlenen her türlü kağıtlarla, Türk Silahlı Kuvvetlerini (Jandarma Genel Komutanlığı dahil) güçlendirmek amacıyla kurulmuş vakıfların her türlü işlemlerinde düzenlenen kağıtlar.

20. (Finansman Kanununun 103'üncü maddesiyle eklenen fıkra) İktisadi Devlet Teşekküllerine ve sermayesinin yarıdan fazlası Devlete veya İktisadi Devlet Teşekküllerine ait olan Kamu İktisadi Teşebbüslerine Hazinece yapılacak ikrazlara ait işlemlerle ilgili kağıtlar.

21. (4697 sayılı Kanunun 11 inci maddesiyle eklenen bent, Yürürlük: 7.10.2001) Sigorta ve emeklilik şirketleri ile emeklilik yatırım fonlarının kuruluşları dahil her türlü işlemlerinde düzenlenen ve damga vergisi bu şirketler veya fonlar tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

22. (4842 Sayılı Kanunun 29 uncu maddesiyle eklenen fıkra, Yürürlük: 1.1.2004) Kurumlar Vergisi Kanununun 7 nci maddesinin 24 numaralı bendinde belirtilen kurumların kredi teminatlarına ilişkin işlemlerinde düzenlenen kağıtlar.

---

[mu1]

[mu2]